DİKKAT EKSİKLİĞİ’NİN ÇÖZÜM YOLLARI

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocuklukta başlayan ancak yetişkinlikte de sürebilen nörogelişimsel bir bozukluktur. Hastalığın tanımından ziyade çözüm yollarının üzerinde duracağız. Tedavi, kişiye özel ve çok yönlü olmalıdır. DEHB’nin başlıca tedavi yöntemleri ve teknikleri:

Ebeveyn Eğitimi ve Aile Danışmanlığı

Aileye; DEHB'nin ne olduğu, çocukla nasıl etkili iletişim kurulacağı ve uygun disiplin teknikleri öğretilir.

Alternatif ve Destekleyici Yaklaşımlar

Bilimsel etkileri sınırlı olsa da bazı bireylerde fayda sağladığı görülmüştür:

Meditasyon (dikkat farkındalığını artırmak için), Egzersiz ve Spor (özellikle aerobik egzersizler dikkat süresini uzatabilir), Omega-3 takviyeleri, Diyet düzenlemeleri (şeker, katkı maddeleri ve glutenin azaltılması bazı vakalarda faydalı olabilir)

Zaman Yönetimi ve Organizasyon Teknikleri (özellikle yetişkinlerde):

Hatırlatıcılar ve ajandalar kullanmak, Zamanı bölme (Pomodoro tekniği gibi), Günlük yapılacaklar listesi tutmak, Ortamı dikkat dağıtıcı öğelerden arındırmak.

İlaç Tedavisi

DEHB tedavisinde en sık kullanılan yöntemdir ve genellikle en hızlı etkiyi sağladığı söylenir ama bana kulak verecek olursanız en son çare ilaç kullanımı olmalıdır. İlaçlar iki gruba ayrılır:

a) Uyarıcı (Stimulan) İlaçlar: Metilfenidat, Amfetamin türevleri

Beyindeki dopamin ve norepinefrin düzeylerini artırarak dikkat süresini ve dürtü kontrolünü geliştirdiği iddia edilir.

b) Uyarıcı Olmayan İlaçlar: Atomoksetin, Guanfasin grubu

Bu ilaçlar stimülanlara yanıt vermeyenlerde ya da yan etkilerden dolayı tolere edemeyenlerde kullanılır.

Ergenler İçin DEHB Tedavisinde Kullanılan Özel Teknik ve Stratejiler

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) – Ergen Odaklı

Ergenler için BDT, duyguları tanıma, düşünce-davranış bağlantısını fark etme ve alternatif davranış geliştirme üzerine odaklanır.

Uygulanan teknikler:

Dürtü kontrol kartları: Bir davranışı yapmadan önce “Dur – Düşün – Davran” süreci uygulanır.
Düşünce günlüğü: Kendi iç sesini gözlemlemeyi ve olumsuz düşünceleri tanımayı öğretir.
Alternatif davranış planı: “Sinirlendiğinde telefonu yere atma, bunun yerine 3 derin nefes al.” gibi somut planlar hazırlanır.

Zaman ve Planlama Yönetimi Eğitimi

Ergenler genellikle zamanı kötü kullanır veya son dakikaya kadar işi ertelerler. Bu yüzden somut zaman yönetimi teknikleri öğretilir.

Pomodoro Tekniği: 25 dakika çalışma + 5 dakika mola döngüsü, Haftalık planlama ajandası: Dijital ya da fiziksel planlayıcıyla yapılır.

Görevleri parçalama: Büyük ödevleri küçük adımlara bölmek ve her adımı tek tek bitirmek.

Teknoloji ve Dikkat Dağıtıcılarla Başa Çıkma

DEHB’li ergenler ekran bağımlılığına ve dikkat dağınıklığına daha açıktır. Öz denetim geliştirme hedeflenir.

Forest, Focus To-Do, Habitica gibi dikkat artırıcı uygulamalar, telefonu çalışma saatlerinde ayrı odada bırakma, Uygulamalara sınırlı erişim (örneğin ekran süresi ayarı)

Okul ve Akademik Destek Stratejileri

Okulda başarısızlık, özgüveni düşürür. Bu nedenle bireysel eğitim planları veya özel destekler önemlidir.

Stratejiler: Dikkat süresine uygun sınav süresi uzatımı, Sözlü yerine yazılı ödev ya da kısa test alternatifi, Not almayı kolaylaştıran dijital araçlar: Notion, Evernote gibi.

Sosyal Beceri Eğitimi

DEHB’li ergenlerde sosyal ilişkilerde zorlanma yaygındır (konuşmaları kesme, sabırsızlık vb.).

Uygulamalar: