VAROLUŞÇULUK 3

Varoluşçuluk yazı dizisinin devamı

Sonuç: Anlam Arayışında Ortak Noktalar

• Toplumdan kopuş: Anlam, topluma uyumda değil, bireysel farkındalıkta bulunur.
• Yalnızlık: Anlam arayan birey çoğu zaman yalnızdır; bu yalnızlık bir kader değil, seçimdir.
• Sorgulama: Her şey sorgulanmalıdır: inançlar, değerler, ilişkiler, hatta varlığın kendisi.
• Boşluk ve özgürlük: Anlamın yokluğu, yıkıcı olduğu kadar yaratıcı bir özgürlük alanı da açar.

 

İslam ve tasavvuf geleneğinde de varoluşçu düşünceye yakın duran, bireyin özgürlüğü, içsel yolculuğu, anlam arayışı, hiçlik, yalnızlık gibi temaları işleyen çok güçlü yazarlar ve düşünürler vardır. Bu kişiler modern varoluşçulukla doğrudan bağlantılı olmasalar da öznel deneyim, benliğin arayışı, hakikate ulaşma çabası gibi yönleriyle varoluşçu düşünceyle örtüşürler.

 

Tasavvuf, bireyin dünyadaki varlığını, Tanrı'yla ilişkisini ve benliğini anlamlandırma çabasını merkezine alır. Bu yönüyle birçok mutasavvıf düşünür, Batı'daki varoluşçular gibi insanın özünü arayışına odaklanır. Ama batıdan daha önce…

 

Nurettin Topçu (1909–1975)

“İsyan bir tefekkürdür. Allah'a yönelen insanın iç çığlığıdır.”

Analiz:
Modern Türk düşünce geleneğinde varoluşçu felsefeyi İslamî değerlerle birleştiren en önemli isimlerden biridir. Topçu’nun “İsyan Ahlakı” adlı eseri, bireyin içsel başkaldırısını ve bu başkaldırının anlam ve imanla buluşmasını işler. Bu yönüyle hem Sartre’ın hem Camus’nün fikirlerine yakın durur ama farklı olarak Allah’a yönelen bir isyandır.

 

Sezai Karakoç (1933–2021)

“İnsan, Tanrı’yı ararken kendini bulur; kendini ararken Tanrı’ya ulaşır.”

Analiz:
Karakoç, modern İslam düşüncesinde anlam arayışı, hakikat, yabancılaşma gibi temaları hem şiirlerinde hem de düşünsel yazılarında işler. “Mona Roza” şiirindeki yalnızlık ve aşk bile metafizik bir anlam taşıyarak varoluşsal boyuta taşınır.

 Cahit Zarifoğlu ve Erdem Bayazıt (Modern Türk Edebiyatında Tasavvufi-Varoluşçular)

Bu şairler, bireyin modern dünyada kayboluşunu ve ruhani bir çıkış arayışını işler. Özellikle Zarifoğlu'nun şiirlerinde hem karanlık bir sorgulama hem de içsel direniş sezilir.

Tasavvuf ve Varoluşçuluk Arasındaki Ortaklıklar

Tasavvuf	Varoluşçuluk
Hakikate ulaşmak için içe yönelme	Anlama ulaşmak için bireysel sorgulama
Nefsle mücadele	Kimlik ve anlam kriziyle yüzleşme
Hiçlik (fenâ)	Anlamsızlık ve hiçlik kavramı
Yalnızlıkta Tanrı'yla buluşma	Yalnızlıkta özgürlüğe ve gerçeğe ulaşma
Varlığın anlamını Tanrı’da bulma	Varlığın anlamını bireyin kendisinin yaratması