Kürt Meselesi Bağlamında Genç İstihdamı ve Terörsüz Türkiye İçin Sosyo-Politik Bir Yol Haritası: 100 Bin Kürt Gencinin İstihdam Edilmesi Projesi

Giriş

Kürt meselesi, Türkiye'nin en karmaşık ve en uzun süredir devam eden sosyo-politik sorunlarından biridir. 1987 sonrası OHAL dönemleri ve güvenlik eksenli politikalar, Kürt gençliği üzerinde derin sosyoekonomik yaralar açmıştır. Bugün gelinen noktada, bu meselenin sadece güvenlik değil aynı zamanda sosyal adalet, ekonomik kalkınma ve demokratikleşme perspektifinden ele alınması gerektiği açıktır. Bu bağlamda, 100 bin Kürt gencinin istihdam edilmesi, hem çatışmasızlık ortamının pekişmesi hem de toplumsal bütünleşme için stratejik bir adımdır.

Kürt meselesi, Türkiye'nin demokratikleşme, toplumsal barış ve kalkınma süreçlerinin merkezinde yer alan çok katmanlı bir sorundur. Özellikle 1987 sonrası OHAL sürecinde güvenlik odaklı politikaların yarattığı sosyoekonomik tahribat, Kürt gençliği üzerinde derin etkiler bırakmıştır. Bu bağlamda, Türkiye’nin geleceğe daha barışçıl, demokratik ve kapsayıcı bir yönelimle ilerleyebilmesi için genç istihdamı stratejik bir alan olarak değerlendirilmelidir.

1. 1987 Sonrası OHAL Süreci ve Kürt Gençliği

a. OHAL’in Tarihsel Çerçevesi

1987-2002 yılları arasında 13 ilde uygulanan Olağanüstü Hal (OHAL) rejimi, devletin güvenlik odaklı yaklaşımının sembolü olmuştur.
OHAL döneminde: Yaklaşık 17 bin faili meçhul cinayet, 3 binden fazla köy boşaltma, 4 milyona yakın iç göç yaşanmıştır.
Eğitime erişim, sosyal hizmetler, altyapı ve iş imkanları ciddi ölçüde gerilemiştir.
Gençler, devletin baskı aygıtları ile örgütün şiddeti arasında sıkışmıştır.

b. OHAL’in Sosyoekonomik Etkileri

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde genç işsizlik oranı Türkiye ortalamasının üzerinde seyretmiştir.

Eğitimsizlik, kayıt dışı ekonomi ve örgütsel propaganda kanalları, gençleri şiddete yönelten temel faktörler arasında olmuştur.
1987 yılında başlayan Olağanüstü Hal rejimi, özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yaşayan Kürt halkını doğrudan etkilemiştir. Bu süreçte: 17 bini aşkın faili meçhul cinayet, binlerce zorla kaybetme ve köy boşaltma vakası yaşanmıştır (İHD, 2022) (1).
428 köy boşaltılmış, yaklaşık 3,5 milyon kişi zorunlu göçe tabi tutulmuştur (TESEV, 2006) (2).
Bu gelişmeler, bölge gençlerinin eğitim, sosyal hizmetler ve ekonomik fırsatlardan kopmasına neden olmuş; gençler, hem devletin güvenlik aygıtları hem de örgütlerin şiddet sarmalı içinde sıkışmıştır.

2. Günümüzde Kürt Gençliği: Beklentiler, Riskler ve Potansiyeller

a. Demografik Gerçeklik

Türkiye İstatistik Kurumu’na göre, Kürt nüfusun yoğun olduğu illerde genç nüfus oranı %40’ın üzerindedir.

Bu genç nüfusun istihdam dışı kalması, sosyo-politik riskleri arttırmaktadır.
TÜİK 2024 verilerine göre, Kürt nüfusun yoğun olduğu Şırnak, Hakkâri, Mardin, Diyarbakır gibi illerde genç nüfus oranı %35-45 arasındadır(3).

Bu bölgelerde genç işsizlik oranı Türkiye ortalamasının yaklaşık iki katıdır (TÜİK, 2024)(4).

b. Algı ve Katılım

Kürt gençlerinin büyük bölümü, devletle temas kuramamış, eğitim sisteminde dışlanmış, ekonomik kaynaklardan uzak kalmıştır.
Bu gençlerin sistemle barıştırılması, uzun vadeli barış süreci için hayati önem taşımaktadır.
Saha çalışmaları, bölge gençlerinin taleplerinin başında eğitim, istihdam, adalet ve siyasal katılım geldiğini göstermektedir (Sancar, 2010)(5).

Ancak bu gençler aynı zamanda: Güvencesiz çalışmaya mahkum,

Kamusal temsilden dışlanmış,

Devletle teması çoğunlukla güvenlik aygıtları üzerinden kuran,

Kültürel olarak dışlanmış bir konumdadır.

3. 100 Bin Kürt Gencin İstihdamı: Stratejik Bir Program Önerisi

a. Hedef ve Yöntem

Amaç: 3 yıl içerisinde Kürt nüfusun yoğun olduğu bölgelerde 100 bin genci istihdam etmek.

Yöntem: Kamu-özel sektör işbirliği, sosyal girişimcilik ve yerel kalkınma odaklı programlar.

b. Program Bileşenleri

1. Kamu Teşvikleri

Doğu ve Güneydoğu’da yatırım yapan firmalara vergi indirimi ve sigorta desteği.
İstihdam edilen her Kürt genci için 2 yıl boyunca devlet katkısı.

2. Yerel Kooperatifler ve Sosyal Girişimler

Tarım, hayvancılık, tekstil ve dijital üretim alanlarında kooperatifleşme.

Gençlerin bu alanlarda özneleşmesini sağlayan mikro-kredi programları.

3. Eğitim ve Beceri Kazandırma Merkezleri

Bölgesel meslek edindirme merkezleri kurulmalı (inşaat, bilişim, yenilenebilir enerji, turizm).

Kürtçe ve Türkçe çift dilli içeriklerle yerel aidiyet desteklenmeli.

Gençlerin belediye düzeyinde karar alma süreçlerine dahil edilmesi.

Mahalle düzeyinde “Gençlik Atölyeleri” ile politik farkındalık ve barış dili geliştirilmesi.

4. Terörsüz Türkiye İçin Sosyo-Politik Yol Haritası

a. Güvenlik Dışı Bir Çözüm Paradigması

1. Yeni bir Çözüm Süreci

2013-2015 yılları arasındaki çözüm sürecinin hataları analiz edilmeli.

Şeffaf, tarafsız ve kapsayıcı bir müzakere mekanizması oluşturulmalı.

2. Kültürel Tanınma ve Anayasal Güvence

Anadilde eğitim, kültürel haklar, yerel yönetimlerin güçlendirilmesi anayasal güvenceye alınmalı.

3. Yargı Reformu ve Toplumsal Adalet

OHAL dönemlerinde yaşanan hak ihlalleriyle ilgili hakikat komisyonları kurulmalı.
Geçmişle yüzleşme, güven inşasının temeli olmalı.

4. Sivil Toplumun Güçlendirilmesi

Yerelde barış inşası çalışmaları yapan STK’lara destek.

Kadınların ve gençlerin siyasal sürece aktif katılımı teşvik edilmeli.

5. Siyasi Partilerin Tutumu ve Rolü

a. İktidarın Yaklaşımı

Son yıllarda güvenlik eksenli politikalar, çözüm süreçlerinin terk edilmesine yol açtı.

Ancak “normalleşme” tartışmaları kapsamında ekonomi ve sosyal reformlar ön plana çıkıyor.

b. Muhalefetin Sorumluluğu

CHP, DEM Parti ve diğer muhalefet partileri; Kürt meselesini sadece oy potansiyeli olarak değil, eşit yurttaşlık meselesi olarak görmeli.

Genç istihdamı konusunda ortak paydalar oluşturulmalı.

Sonuç ve Öneriler

100 bin Kürt gencinin istihdamı, sadece ekonomik değil, aynı zamanda politik bir barış stratejisidir. Türkiye’nin demokratikleşme yolculuğu, gençlerin geleceğe güvenle bakabildiği, terörün tüm taraflarca dışlandığı ve sosyal adaletin egemen olduğu bir modelle mümkün olabilir.

Bu bağlamda; Devlet; kalkınma, istihdam ve kültürel tanınma eksenli politikaları bir arada yürütmeli.

Kürt gençliği, sadece istihdam edilen değil; üretimin ve siyasetin öznesi haline gelmeli.

Geçmişin OHAL uygulamalarıyla yüzleşmek, yeni bir toplumsal sözleşmenin ön şartıdır.

Terörsüz Türkiye için artık sözde değil özde bir çözüm zamanıdır.

Türkiye, onlarca yıldır süren Kürt meselesiyle birlikte “terör” kavramının gölgesinde kaldı. Bu süreç yalnızca güvenlikçi politikaların sınandığı bir dönem değil, aynı zamanda demokrasi, hukuk ve toplumsal barışın da ağır yara aldığı bir dönemdi. “Beyaz Toroslar”ın sokaklarda korku saldığı, köylerin zorla boşaltıldığı, binlerce faili meçhul cinayetin gerçekleştiği bir tarihten bahsediyoruz. Bugün terörsüz bir Türkiye hayal ederken, geçmişle gerçek bir yüzleşmeye, sözde değil özde bir çözüme ihtiyaç duyulmaktadır.

Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan, yaptığı konuşmada “Beyaz Torosları hatırlayın” diyerek devletin 1990’lı yıllarda Kürtlere nasıl yaklaştığını ve neleri temsil ettiğini ima etmiştir. Bu itiraf niteliğindeki sözler, hafızalarda devletin kendi vatandaşlarına karşı hukuk dışı yöntemlerle yürüttüğü örtülü savaşın simgesi olarak hafızalarda yer etti. Ancak bu sözlerin sahici bir çözüm iradesine dönüşebilmesi için sadece hatırlatmak yetmez; o dönemin mağdurlarının haklarının tanınması, devletin kendi siciliyle yüzleşmesi gerekir.

OHAL dönemlerinde, özellikle 1992 sonrası Güneydoğu'da yaşanan köy boşaltmaları ve zorunlu göçler, yüz binlerce Kürt vatandaşın yerinden edilmesine, kültürel ve sosyal bağlarının koparılmasına neden oldu. O dönem yalnızca güvenlik merkezli politikaların değil, aynı zamanda bir halkın yaşam hakkının da yok sayıldığı yıllar olarak tarihe geçti. Bu travmalar halen bölgedeki gençlerin kimlik ve aidiyet duygularını belirleyen temel etkenlerden biridir.

Faili meçhul cinayetler ise bu karanlık dönemin en acı simgelerinden biridir. İnsan Hakları Derneği’ne göre 1990-2000 yılları arasında 17 binden fazla kişi faili meçhul cinayetlerle hayatını kaybetti. Bu cinayetlerin failleri çoğu zaman yargılanmadı, çoğu zaman dosyalar “gizlilik” ya da “delil yetersizliği” gibi gerekçelerle kapatıldı. Adaletin tesisi için bu dosyaların yeniden açılması, geçmişin karanlık noktalarının aydınlatılması şarttır.

Bugün terörsüz bir Türkiye hedefi konuşuluyorsa, bu hedefe varmanın yolu salt güvenlik tedbirlerinden değil, toplumsal adaletten, eşit yurttaşlıktan, kültürel hakların tanınmasından ve ekonomik yatırımlardan geçmektedir. 100 bin Kürt gencinin istihdam edilmesi gibi yapıcı öneriler, ancak samimi bir siyasi irade ile ve eşitlik temelinde hayata geçerse anlamlı olabilir.

Sözde değil özde bir çözüm için artık şu gerçekler kabul edilmelidir:

Kürt sorunu yalnızca bir “terör” sorunu değildir, aynı zamanda bir kimlik ve hak sorunudur.

Geçmişin devlet politikalarıyla yüzleşilmeden barış inşa edilemez.

Faili meçhullerin hesabı sorulmadan güven duygusu tesis edilemez.

Kürt gençlerinin umutlarını yeniden yeşertecek politikalar sadece söylem düzeyinde değil, yerelde ve sahada uygulanmalıdır.

“Terörsüz Türkiye” bir hayal değil, mümkün bir gelecek olabilir. Ama bu gelecek, geçmişin inkarı üzerine değil, onunla yüzleşmek ve adaletle hesaplaşmak üzerine inşa edilmelidir.
O zaman gerçekten barış gelir.
O zaman gerçekten çözüm başlar.
O zaman artık söz değil, öz konuşur.

Kaynakça

EK 1 : Av. Mesut Değer’ a ait geçmiş yıllarda İçişleri, Milli Savunma ve Adalet Bakanlığı resmi verilere dayanan ve yayımlanmış olan OHAL Raporu Analizi.

(1): İnsan Hakları Derneği (İHD), “Faili Meçhul Cinayetler Raporu”, 2022.
(2): TESEV, “Zorunlu Göç ve Köye Dönüş: Politika Önerileri Raporu”, 2006.
(3): TÜİK, “İllere Göre Nüfus Yaş Dağılımı”, 2024.
(4): TÜİK, “Genç İşsizlik Oranları”, 2024.
(5): Sancar, Mithat. Türkiye’de Kürt Sorunu ve Siyasi Katılım, 2010.

Av. Mesut DEĞER
22. Dönem Diyarbakır Milletvekili
Araştırmacı - Yazar

OLAĞAN ÜSTÜ HAL BÖLGESİ

OLAĞAN ÜSTÜ HAL BÖLGE VALİLİĞİ

( OHAL )

10. 07. 1987 Tarihli ve 2585 sayılı olağanüstü Hal Valiliği ihdası hakkında kanun hükmünde kararname uyarınca kurulan ve 30 Kasım 2002 tarihinde sona eren Olağanüstü Hal’in yürürlükte kaldığı dönem boyunca Olağanüstü Hal Bölge Valiliğinin yetki alanı kapsamında olan yerleşimbirimlerinde…

Olağan Üstü Hal Bölgesinin genel bir tablosunu vermeye çalışacağız;

OLAĞANÜSTÜ HAL BÖLGE VALİLİĞİ

(OHAL)

17 Temmuz 1987 tarihinde 30 Kasım 2002 tarihine kadar uygulanmakta olan OHAL

25.10.1983 tarih 2985 sayılı kanun

36 maddeden oluşur.

Ek madde 8

Geçici madde 1’dir.

Bunun kanun amacı : Tabi afet, tehlikeli salgın hastalıkları, Ağır ekonomik bunalım Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzeninin veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet ve hareketlerine ait ciddi belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebi ile kamu düzenini ciddi şekilde bozulması durumlarda olağanüstü uygulanır.

Cumhurbaşkanı başkanlığında Bakanlar kurulu kararıyla ilan edilir.

Süre uzatımı TBMM’ce yapılır.

OHAL Bölge Valiliğinin 2 kolu vardır.

1- Terörle mücadele

2- Bölgeye, ekonomik, sosyal, kültürel yönden mücadeledir.

Ancak bugüne kadar Terörle mücadele ilkesi ağırlık bastı ve 1997 Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgesinde geçmiş yıllara göre Terörle mücadelede başarılı olunmuş ve terörde gerileme söz konusudur.Diğer önemli konu ise ekonomik ve kültürel yönden mücadele geri plana itilmiştir.

OHAL Bütçesinin SAYIŞTAY’ ın denetimine tabii değildir.

İÇİŞLERİ BAKANLIĞI VERİLERİNE GÖRE

OHAL’İN YÜRÜRLÜKTE KALDIĞI DÖNEM BOYUNCA OHAL VALİLİĞİNİN YETKİ KAPSAMINDA OLAN YERLEŞİM BİRİMLERİNDE MEYDANA GELEN OLAYLARDA YARALANAN –HAYATINI KAYBEDENLERE İLİŞKİN İSTATİSTİKLER

10 Temmuz 1987 tarihli 285 No’lu KHK uyarınca kurulan ve 30 kasım 2002 tarikinde sona eren olağanüstü hal ‘in yürürlükte kaldığı dönem boyunca OHAL valiliğinin yetki alanı kapsamında olan yerleşim birimlerinde ;

Yasadışı Örgüt Mensupları İle Güvenlik Güçleri Arasında Meydana gelen Silahlı Çatışmalarda;

Yaralanan Örgüt Mensubu Sayısı

Hayatını Kaybeden

Örgüt

Mensubu

Sayısı

Yaralanan Güvenlik Görevlisi Sayısı

Hayatını Kaybeden Güvenlik Görevlisi Sayısı

Yaralanan Sivil İnsan Sayısı

Hayatını Kaybeden Sivil İnsan Sayısı

647

23.743

11.106

5.052

Bilgi Bulunmamaktadır.

Güvenlik Güçleri ile Örgüt Mensubu

Toplam Ölü Sayısı

Toplam Yaralı Sayısı

Genel Toplam

Ölü ve Yaralı

28.795

11.753

40.548

MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI VERİLERİNE GÖRE OHAL’İN YÜRÜRLÜKTE KALDIĞI DÖNEM BOYUNCA OHAL VALİLİĞİNİN YETKİ KAPSAMINDA OLAN YERLEŞİM BİRİMLERİNDE MEYDANA GELEN OLAYLARDA YARALANAN –HAYATINI KAYBEDENLERE İLİŞKİN İSTATİSTİKLER

Yasadışı Örgüt Mensupları İle Güvenlik Güçleri Arasında Meydana gelen Silahlı Çatışmalarda;

Yaralanan Örgüt Mensubu Sayısı

Hayatını Kaybeden

Örgüt

Mensubu

Sayısı

Yaralanan Güvenlik Görevlisi Sayısı

Hayatını Kaybeden Güvenlik Görevlisi Sayısı

Yaralanan Sivil İnsan Sayısı

Hayatını Kaybeden Sivil

İnsan Sayısı

Sağ Yakalanan Örgüt Mensubu Sayısı

Teslim

Olan Örgüt Ütesi Sayısı

772

25.344

11.830

5691

5.887

5.105

8868

2500

Çatışmalarda ;
Yaralanan Sivil İnsan Sayısı	Hayatını Kaybeden Sivil İnsan Sayısı
5.887	5.105

Güvenlik Güçleri , Sivil ve Örgüt mensubu
Toplam Ölü Sayısı	Toplam Yaralı Sayısı	Genel Toplam Ölü ve Yaralı
36.140	18.489	54.629

NOT:

1-İçişleri Bakanlığı ile Milli Savunma Bakanlığının Ölü,yaralı sayıları birbirini tutmuyor,ve rakamların belirlenemediği gözükmektedir.

2-İçişleri Bakanlığının yazısında sivil ölümün bulunduğuna ilişkin elde bilgi bulunmamaktadır.

Milli Savunma Bakanlığı ise 5105 sivil vatandaşın öldüğünü belirtmektedir.

İÇİŞLERİ BAKANLIĞI VERİLERİNE GÖRE OHALİN

Yürürlükte kaldığı dönem boyunca Ohal Valiliğinin yetki kapsamında olan yerleşim birimlerinde meydana gelen Faali Meçhul Cinayet, gözaltında ölüm ve kayıp vakalarına ilişkin istatistikler.

Kaç Faili Meçhul Cinayet,Yargısı İnfaz,Gözaltında Ölüm Ve Kayıp Vakası Meydana Gelmiştir ?

Faili meçhul cinayet ,gözaltında ölüm ve kayıp vakaları

Yargısız infaz vakaları

İçişleri Bakanlığı görev alanı, suçların önlemesi ile sınırlıdır. İşlenmiş suçlara ilgili yasal takip; kamu adına Cumhuriyet Başsavcılıklarınca yerine getirilmektedir. Bu nedenle “faili meçhul cinayetler”,”gözaltında ölüm” ve “kayıp kişiler” konusunda, tatminkar bilginin Adalet Bakanlığında bulunabileceği değerlendirilmektedir.

Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir devlet yetkilisi kullanamaz. Kadı ki, kişilerin temel hak ve hürriyetleri Anayasal teminat altına alınmıştır. Yine anayasamıza göre herkes,yaşama,maddi, ve manevi varlığını koruma geliştirme hakkına sahiptir.

Yukarıda ifade edilen çerçevede “yargısız infaz” hukuk devleti olan ülkemizde kullanılması imkan dahilinde olan bir yöntem olamaz. Dolayısıyla, yargısız infaza ilişkin herhangi bir sayısal verinin var olması mümkün değildir.

ADALET BAKANLIĞI VERİLERİNE GÖRE

OHAL’İN YÜRÜRLÜKTE KALDIĞI DÖNEM BOYUNCA OHAL VALİLİĞİNİN YETKİ KAPSAMINDA OLAN YERLEŞİM BİRİMLERİNDE MEYDANA GELEN FAİLİ MEÇHUL CİNAYET, GÖZALTINDA ÖLÜM VE KAYIP VAKALARINA İLİŞKİN İSTATİSTİKLER

10 Temmuz 1987 tarihli 285 No’lu KHK uyarınca kurulan ve 30 Kasım 2002 tarikinde sona eren olağanüstü hal ‘in yürürlükte kaldığı dönem boyunca OHAL valiliğinin yetki alanı kapsamında olan yerleşim birimlerinde;

Kaç Faili Meçhul Cinayet,Yargısı İnfaz,Gözaltında Ölüm Ve Kayıp Vakası Meydana Gelmiştir ?

Faili meçhul cinayetler

(1985 – Şubat 2003)

Gözaltında Ölüm

Kayıp Vakaları

Olağanüstü Hal Bölgesinde 1987- 2003 Şubat tarihleri arasında toplam 1248 adet siyasi nitelikte öldürme olayının meydana geldiği, bunlarda; 750’sinin aydınlatıldığı, 77’sinin failin firari olarak, 421’nin ise failinin meçhul olarak araştırıldığı,

1990-2002 yılları arasında Olağanüstü Hal Bölgesinde gözaltında bulunduğu sırada değişik nedenlerle ölen şahıs sayısının 18 olduğu, Bunlardan 3’ünün kalp rahatsızlığı nedeniyle,1’nin yer gösterme esnasında, 1’nin sağlık nedeniyle, 1’inin yer gösterme esnasında açılan taciz ateşi sonucu,2’sinin kırsal alanda yer gösterme esnasında çıkan çatışmada öldüğü; 7!sinin kendini asmak, 1’nin yüksekten atlamak, 1’nin nefes yolunun tıkaması suretiyle ve 1’nin ise gözaltında silahla intihar etmek suretiyle öldüğü anlaşılmıştır.

Olağanüstü hal Uygulanan illerde 1991-203 şubat tarihleri arasında 194 kişinin terör olayları nedeniyle kayıp olduğunun belirlendiği ve bunlardan 9’unun cezaevinde olduğu,32!sinin sağ olarak bulunduğu,21’inin öldüğü ve 132!sinin ise halen kayıp olarak arandığı,

Faili Meçhul , Gözaltında Ölümlerin
Toplam	1419

İçişleri bakanlığının cevabı yazısında “faili meçhul cinayetler, gözaltında ölüm, kayıp kişiler konusunda tatminkar bilginin adalet bakanlığında bulunabileceği…” denilmiştir.

Adalet bakanlığının cevap yazısında içişleri bakanlığından gelen yazıya istinaden cevap verilmiştir.

İÇİŞLERİ BAKANLIĞI VERİLERİNE GÖRE OHAL’İN YÜRÜRLÜKTE KALDIĞI DÖNEM BOYUNCA OHAL VALİLİĞİNİN YETKİ KAPSAMINDA OLAN YERLEŞİM BİRİMLERİNDE TERÖR ÖRGÜTÜ TARAFINDAN, YERLEŞİM BİRİMLERİNE YÖNELİK OLARAK GERÇEKLEŞTİRİLEN SALDIRILARA İLİŞKİN İSTATİSTİKLER

Yerleşim Birimlerine Yönelik Operasyon Ve Saldırılarda
Yaralanan Sivil Sayısı	Hayatını Kaybeden Sivil Sayısı
5519	4486

OHAL’İN YÜRÜRLÜKTE KALDIĞI DÖNEM BOYUNCA OHAL VALİLİĞİNİN YETKİ KAPSAMINDA OLAN YERLEŞİM BİRİMLERİNDE BÖLGEDE MEYDANA GELEN MAYIN VE BOMBA PATLAMALARINDA YARALANAN, HAYATINI KAYBEDENLERE İLİŞKİN İSTATİSTİKLER

iÇ iŞLERi BAKANLIĞI NIN VERİLERİNE GÖRE
Bölgede Meydana Gelen Mayın Ve Bomba Patlamalarında
Yaralanan Sivil İnsan Sayısı (1984-2002)	Hayatını Kaybeden İnsan Sayısı (1984-2002)
1271	472

MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞINA GÖRE
Bölgede Meydana Gelen Mayın Ve Bomba Patlamalarında
Yaralanan Sivil İnsan Sayısı (1984-2002)	Yaralan TSK ve Diğer Güvenlik Güçleri Sayısı	Hayatını Kaybeden Sivil İnsan Sayısı (1984-2002)	Hayatını kaybeden TSK ve Diğer Güvenlik Güçlerin Sayısı
864	1848	572	371

OHAL’İN YÜRÜRLÜKTE KALDIĞI DÖNEM BOYUNCA OHAL VALİLİĞİNİN YETKİ KAPSAMINDA OLAN YERLEŞİM BİRİMLERİNDE KÖY, MEZRA YERLEŞİM BİRİMLERİNİ BOŞALTTIRMAYA İLİŞKİN İSTATİSTİKLER

İÇİŞLERİ BAKANLIĞI VERİLERİ ;

285 sayılı KHK’nın 4/h maddesi olağanüstü hal bölge valisi güvenlik yönünden gerekli düzenlemeleri yapabilmek için geçici veya sürekli olarak görev alanı içinde bulunan köy, mezra ve benzeri yerleşim birimleri boşalttırılabilir. Yerlerini değiştirilebilir hükmü amirdir.

Ancak OHAL ilanı gerektiren yaygın şiddet eylemleri ve yasadışı örgütün baskıları nedeniyle köylüler tarafından kendi istekleri çerçevesinde, 11 ilde toplam 811 köy ve 2469 mezra (toplam 3280) bir idare karar alınmadan boşalttırılmıştır.

Köylerin boşalma tarihlerine ilişkin bilgiler mevcut olmadığından TBMM insan hakları inceleme komisyonu raporundan sonra kendiliğinden boşalan köy bulunup-bulunmadığı belirlenememiştir.

BOŞALTILAN KÖY MEZRA ZORUNLU GÖÇ EDEN VATANDAŞLARIMIZIN DURUMU

(TBMM Araştırma Komisyon Raporundan)

İLLER	KÖY	MEZRA	HANE	NÜFUS
OHAL BÖLGESİ
DİYARBAKIR	90	225	7745	50.371
HAKKARİ	42	145	5026	41.761
SİİRT	81	109	4908	31.848
ŞIRNAK	105	225	9734	71.874
TUNCELİ	183	823	8439	41.939
VAN	16	87	1756	13.573
MÜCAVİR İLLER
BATMAN	32	110	2456	18.409
BİNGÖL	41	288	3702	24.944
BİTLİS	88	125	4379	30.411
MARDİN	129	134	8008	52.826
MUŞ	13	74	1161	9370
MÜCAVVİR-OHAL DIŞI
AĞRI	8	45
KARS	12	8
ERZURUM	15	--
ERZİNCAN	17	70
SİVAS	1	--
ŞANLIURFA	4	20
ADIYAMAN	10	12
IĞDIR	9	4
ELAZIĞ	9	19
GENEL TOPLAM	905	2523	57314	378.335

BOŞALAN KÖY VE MEZRAA TOPLAMI : 3428

OHAL’İN YÜRÜRLÜKTE KALDIĞI DÖNEM BOYUNCA OHAL VALİLİĞİNİN YETKİ KAPSAMINDA OLAN YERLEŞİM BİRİMLERİNDE GENEL GÜVENLİK,ASAYİŞ VE KAMU DÜZENİ BAKIMINDAN ÇALIŞMALARINDA SAKINCALI GÖRÜLEN VEYA HİZMETLERİNDEN YARARLANILAMAYAN KAMU PERSONELİNİN YERLERİNİ DEĞİŞTİRMEK VEYA GÖREV ALANI DIŞINDA GEÇİCİ VEYA SÜREKLİ GÖREVLENDİRME İLKİN İSTATİSTİKLER

285 Sayılı KHK’nın değişik 4/g ve 430 sayılı KHK’nın 3/a maddelerine göre, görev alanı içindeki illerde genel güvenlik, asayiş ve kamu düzeni bakımından çalışmalarında sakıncalı görülen veya hizmetlerinden yararlanılamayan kamu personelinin yer değiştirilmesini veya görev alanı dışında geçici veya sürekli görevlendirilmesini ilgili kurum veya kuruluşlarda isteyebilme yetkisini OHAL bölge valisine verilmiş bulunmaktadır.

10.7.1987 ile 30.11.2002 tarihleri arasında OHAL bölge valisi sözü edilen yetkilerini kullanmak suretiyle 855 PERSONELİNİN TAYİNİNİ YAPMIŞTIR.

OHAL’İN YÜRÜRLÜKTE KALDIĞI DÖNEM BOYUNCA OHAL VALİLİĞİNİN YETKİ KAPSAMINDA OLAN YERLEŞİM BİRİMLERİNDE DERNEK SENDİKA VAKIF V.B ÖRGÜTÜN FAALİYETİNİ GEÇİCİ VEYA SÜREKLİ OLARAK DURDURULMUŞTUR. İSTATİSTİKLER

İÇİŞLERİ BAKANLIĞI VERİLERİ :

Faaliyetini geçici yada sürekli durdurulan dernek sendika vakıf gibi kuruluşlar hakkında istatistiki bilgiler bulunmamaktadır.

OHAL’İN YÜRÜRLÜKTE KALDIĞI DÖNEM BOYUNCA OHAL VALİLİĞİNİN YETKİ KAPSAMINDA OLAN YERLEŞİM BİRİMLERİNDE YAYIN(GAZETE,DERGİ,KİTAP) BÖLGEYE GİRİŞİ ENGELLENMESİ VE YAYINLARIN İSİMLERİ İLE İLGİLİ İSTATİSTİKLER

İÇİŞLERİ BAKANLIĞI VERİLERİ :

Bölgeye girişi yasaklanan yayın sayısı ve yayınların adlarına ilişkin veri bulunmamaktadır.

OHAL’İN YÜRÜRLÜKTE KALDIĞI DÖNEM BOYUNCA OHAL VALİLİĞİNİN YETKİ KAPSAMINDA OLAN YERLEŞİM BİRİMLERİNDE TÜRK CEZA YASASININ 125,159,169,312 VE 146. MADDELERİ İLE YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILMIŞ 141,142 VE 163. MADDELERİ VE TERÖRLE MÜCADELE YASASI HÜKÜMLERİ UYARINCA AÇILAN SORUŞTURMA VE DAVALARA İLİŞKİN İSTATİSTİKLER

Türk Ceza Yasasının 125,159,169,312 ve 146. maddeleri ile yürürlükten kaldırılmış 141,142 ve 163. maddeleri ve terörle mücadele yasası hükümleri uyarınca;

	Göz altına alınan kişi sayısı	Yargılanan kişi sayısı	Sonuçlanan dava sayısı	Sonuçlanan davalarda hüküm giyen sanık sayısı	DGM’lerde yargılanan hüküm giyen 16 yaşında küçükler
					Sanık sayısı		Hüküm giyen
ŞIRNAK	9702				34	10
MALATYA DGM		1.839	528	355	101	14
VAN DGM	2.581	3.772	1.101	270	995	177
DİYARBAKIR DGM	26.481	30.504	10.477	3.880
DİYARBAKIR C.BŞSCV.	22.216	422	223	156
VAN C.BŞSCV.	10	31	20	0
TUNCELİ C.BŞSCV.	2.279	1415	22	8
MUŞ C.BŞSCV.	Bilinmiyor	31	31	0
ERZİNCAN VE ERZURUM DGM	492	1.225	122	130	1	1
ELAZIĞ C.BŞSCV.	243	243
YÜKSEKOVA C.BŞSCV.	1.069	3.313
MARDİN	7681
TOPLAM	72.754	42.795	12.524	4799	1131	202

OHAL’İN YÜRÜRLÜKTE KALDIĞI DÖNEM BOYUNCA OHAL VALİLİĞİNİN YETKİ KAPSAMINDA OLAN YERLEŞİM BİRİMLERİNDE MEYDANA GELEN İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELE SUÇLARINA İLİŞKİN İSTATİSTİKLER

	Suç duyuruları	Suç duyuruları hakkında açılan soruşturmalar	Kaç kamu görevlisi hakkında /kaç dava açılmıştır		Mahkumiyetle sonuçlanan davalar	Mahkumiyetle sonuçlanıp ertelenen cezalar
			Kamu görevlisi sayısı	Dava sayısı
ŞIRNAK	44	44	16		4	12
DİYARBAKIR	785	785	250	94	18	14
VAN C.BŞSVC.	62	62	109	36	4	4
VAN DGM	Sadece 3 görevsizlik kararı verilmiştir.
MARDİN	93	96	129	28	6	4
TUNCELİ	48	35	29		4	3
MUŞ	49	49	91	49	6	1
ELAZIĞ	194	106	313	61	15	15
HAKKARİ			49	16	2	2
YÜKSEKOVA			31	12	1	1
TOPLAM	1275	1177	1017	296	60	56

NOT: Adalet bakanlığı soru önergemize kısmı cevapvermiştir.

OHAL’İN YÜRÜRLÜKTE KALDIĞI DÖNEM BOYUNCA OHAL VALİLİĞİNİN YETKİ KAPSAMINDA OLAN YERLEŞİM BİRİMLERİNDE GÖREV YAPAN KÖY KORUCULARINA İLİŞKİN İSTATİSTİKLER

OHAL bölgesinde kaç köy korucusu bulunmaktadır.

Toplam 58.511 köy koruyucusu bulunmaktadır.

Köy koruyucularının illere göre dağılımı
Diyarbakır	5.274	Şırnak	6.835	Batman	2.943
Bingöl	2.533	Bitlis	3.796	Mardin	3.360
Muş	1.918	Siirt	4.680	Van	7.365
Hakkari	7.643	Tunceli	386	Adıyaman	1.510
Ağrı	1.881	Ardahan	96	Elazığ	2.115
Gaziantep	565	Iğdır	374	Kahramanmaraş	2.267
Kars	578	Kilis	34	Malatya	1.392
Şanlıurfa	966
TOPLAM					58.511

Mevcut köy korucularına aylık ne kadar maaş ödenmektedir.

Nisan 2003 tarihi itibari ile tazminat dahil bir GKK aylığı ortalama 253.000.000 TL’dir

Köy koruculuk sistemini OHAL kalktıktan sonra hukuki statüleri nedir? Köy korucularına maaş ödenmekte midir?

Güvenlik güçlerinin fiziki olarak korumada yetersiz kaldığı ve ulaşmakta güçlük çektiği yerleşim birimlerinde yaşayan vatandaşların can ve mal güvenliklerinin sağlaması maksadıyla 26.03.1985 tarih ve 3175 sayılı kanuna 442 sayılı köy kanununun 74 maddesinde değişiklik yapılarak geçici köy koruculuğu ihdas edilmiştir.

Söz konusu değişikliklerle ‘Bakanlar Kurulunca tespit edilecek ileride; Olağanüstü Hal ilanını gerektiren sebeplere ve şiddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin köyde veya çevrede ortaya çıkması veya ne sebeple olursa olsun köylünün canına ve malına tacavüz hareketlerinin artması halinde verilen Valinin teklifi ve içişleri bakanlığının onayı ile yeteri kadar geçici köy korucusu görevlendirelebilir; hükmü getirilmiştir.

Bu değişiklik uyarınca geçici köy koruculuğu, Bakanlar Kurulunun 27 Haziran 1985 tarih ve 9632 sayılı kararı ile Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 1985 yılında itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Halen GKK sistemi (22) ilde uygulanmaktadır.

Köy Korucuları Adi Suçlara karıştılar mı?ve Hangi suçlardan Kaç Kişi Yargılanmıştır ?

Nisan 2003 Tarihi itibarıyle;2376 Köy Korucusu Muhtelif Suçlara karışmış olup Bunlar hakkında yasal işlem yapılmıştır.

Köy Korucuları PKK Terör örgütüne yardım-Yataklıkta bulunmuşlar mıdır ?Köy Korucularının bu suçtan yargılanma sayısı kaçtır ve kaç kişi mahkumiyet almıştır ?

1985-Nisan 2003 Tarihi itibarıyla;PKK Terör örgütüne yardım ve yataklık suçundan 2275 Köy Korucusu Hakkında Yasal işlem başlatılmıştır.

KÖY KORUCU TOPLAMI	GÖNÜLLÜ KORUCU TOPLAMI	GENEL TOPLAM
58.511	12.279	70.790

OHAL’İN YÜRÜRLÜKTE KALDIĞI DÖNEM BOYUNCA OHAL VALİLİĞİNİN YETKİ KAPSAMINDA OLAN YERLEŞİM BİRİMLERİNDE GÖREV YAPAN GÖNÜLLÜ KÖY KORUCULARINA İLİŞKİN İSTATİSTİKLER

OHAL Bölgesinde Kaç GÖNÜLLÜ Köy Korucusu Bulunmaktadır ?

Toplam 12.279 Gönüllü Köy Korucusu bulunmaktadır.

GÖNÜLLÜ KÖY KORUCULARININ İLLERLE GÖRE DAĞILIMI
Diyarbakır	1141	Muş	2375
Şırnak	2330	Siirt	460
Batman	1019	Van	189
Bingöl	69	Hakkari	5
Bitlis	2984	Tunceli	89
Mardin	1226	Elaziğ	392
TOPLAM				12.279

Mevcut gönüllü köy korucularına aylık ne kadar maaş ödenmektedir.

Maaş ödenmemektedir.

Gönüllü korucuların OHAL kalktıktan sonra Hukuki statüleri nedir?

Gönüllü köy koruculuğu sistemi 442 sayılı köy kanunun köy korucuları ve göreceği işlere ait 8. fasıldaki 74. maddeye müteakip maddelere göre yürütülmekte.

Gönüllü köy korucuları Adi suçlara karıştılar mı? Ve hangi suçlardan kaç kişi yargılanmıştır?

G.K.K’ dan 264’ ü adam öldürme ve öldürmeye teşebbüs, 6136 sayılı kanuna muhalefet, meskun mahalde silah atmak, orman kaçakçılığı gibi adi suçlardan hüküm giymiştir.

Gönüllü köy korucuları PKK terör örgütüne yardım – yataklık olmuş mu dur? ve Gönüllü köy korucularının bu suçtan yargılanma sayısı kaçtır? Ve kaç kişi mahkumiyet almıştır?

Gönüllü köy korucuları 78’i PKK, KONGRA-GEL terör örgütüne yardım ve yataklık suçundan hüküm giymiştir.

OHAL’İN YÜRÜRLÜKTE KALDIĞI DÖNEM BOYUNCA OHAL VALİLİĞİNİN YETKİ KAPSAMINDA OLAN YERLEŞİM BİRİMLERİNDE KAMUOYUNDA PİŞMANLIK YASASINA İLİŞKİN İSTATİSTİKLER

Adalet Bakanlığı verileri

Bu güne kadar çıkan kamuoyunda PİŞMANLIK YASASI bilinen yasalar

1-) 11-06-1985 tarihli 3216 sayılı yasa

2-) 25-03-1988 tarihli 3419 sayılı yasa

3-) 21-03-1990 tarihli 3618 sayılı yasa

4-) 26-11-1992 tarihli 3853 sayılı yasa

5-) 28-02-1995 tarihli 4085 sayılı yasa

6-) 29-08-1999 tarihli 4450 sayılı yasa

7-)24-02-2003 tarihli 4537 sayılı yasa

8-) 24-07-2003 tarihli 4959 sayılı yasa

Bu konulardan faydalanmak üzere

Müracaat sayısı 4429

Kanundan faydalananlar 2040

Kanundan faydalanmayanlar 2389

Koruma tedbirlerinin uygulandığı 509

İÇİŞLERİ BAKANLIĞI VERİLERİ

21.3.990 Tarih 3618 sayılı yasadan bahsetmemektedir ve yasadan yararlananların toplamı 832 kişi denmiştir.

3216	05.06.1985

1985	6
1986	41
1987	18
1988	67
1989	15
1992	3
1994	1
1995	3
1997	1
1999	2

Toplam	157

3419	25.03.1988

1988	4
1989	2
1990	17
1991	15
1992	10
1993	6
1994	48
1995	68
1996	95
1997	33
1998	17
1999	20
2000	8
2001	9
2002	7

Toplam	359

3618	21.03.1990

1990	49
1991	87
1992	14
1993	1
1994	1

Toplam	152

4450	26.08.1999

1999	320
2000	156
2001	34
2002	52

Toplam	562

4085	28.02.1995
1995	138
1996	124
1997	65
1998	38
1999	30
2000	2
2001	7
2002	5
Toplam	409

3853	26.11.1992
1992	3
1993	65
1994	109
1995	106
1996	54
1997	22
1998	13
1999	7
2000	1
2001	4
2002	9
Toplam	393

4537	24.02.2000
2000	4
2001	2
2002	2
Toplam	8

NOT = Eve dönüş yasası OHAL istatistiği hazırlanınca yürürlükteydi. Bu nedenle eve dönüş yasasındaki veriler eklenmemiştir.

NOT 2 = EVE DÖNÜŞ YASASI

6.8.2003 TARİHİNDE YÜRÜLÜĞE GİREN 4959 SAYILI KANUN İLE Topluma kazandırma kanunundan yararlanma talebinde bulunanların 28.6.2004 tarihli cevabı ise;

YARARLANMA TALABİNDE BULUNANLAR…. 4101

PKK ……………………………………………………1862

HİZBULLAH………………………………………….1547

MAHKEME KARARIYLA YARARLANANLAR…1275

2684 DAVADA DEVAM ETTİĞİNDEN YARARLANMA SAYISI BELLİ DEĞİLDİR.

OHAL’İN YÜRÜRLÜKTE KALDIĞI DÖNEM BOYUNCA OHAL VALİLİĞİNİN YETKİ KAPSAMINDA OLAN YERLEŞİM BİRİMLERİNDE; HAK İHLALİ İDDİASIYLA İNSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMESİ’NE YAPILAN BAŞVURULARA İLİŞKİN İSTATİSTİKLER

10 Temmuz 1987 tarihli 285 No’lu KHK uyarınca kurulan ve 30 kasım 2002 tarikinde sona eren olağanüstü hal ‘in yürürlükte kaldığı dönem boyunca OHAL valiliğinin yetki alanı kapsam

ında olan yerleşim birimlerinde hak ihlali iddiasıyla insan hakları Avrupa mahkemesi’ne ;

Yapılan Başvuru Sayısı

Kabul Edilebilir Bulunan Başvuru Sayısı

Sonuçlanan Başvuru Sayısı

Türkiye Aleyhine Sonuçlanan Davalarda Yeniden Başlatılan İç Hukuk Yolları

197

(Hükümete Tebliğ Edilen)

Eski DEP Milletvekillerinin

Başvurusu

TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VAKFI TARAFINDAN HAZIRLANAN

1991-2002 TÜRKİYE İNSAN HAKLARI RAPORLARI

ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ:

Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın hazırladığı Türkiye İnsan Hakları Raporlarına göre; 1992 yılında ;

8 siyasi parti yöneticisi öldürülmüş,32 demokratik kitle örgütü kapatılmış,

1993 yılında;9 siyasi parti üyesi ve 1 belediye başkanı öldürülmüş;

1994 yılında;1İHD yöneticisi ile siyasi parti yöneticisi adayı 26 kişi öldürülmüş,7 İHD şubesi kapatılmış,

1995 yılında;2 İHD şubesi,18 demokratik kitle örgütü,1 siyasi parti kapatılmış, siyasi parti yöneticisi belediye başkanı 8 kişi öldürülmüş,1 siyasi partinin kapatılması istemiyle dava açılmış,

1996 yılında ;2İHD şubesi ve 22 demokratik kitle örgütü,1 siyasi parti kapatılmış,1 belediye başkanının görevine son verilmiş,3 siyasi patinin kapatılması istemiyle dava açılmış,

1998; yılında 8 dernek , vakıf hakkında soruşturma dava açılmış,7 dernek,vakıf kapatılmış, 3 etkinlik izin verilmemesi nedeniyle gerçekleştirilememiş,75 dernek,vakıf üye yöneticisi gözaltına alınmış,229 sendikacı,işçi yargılanmış,en az 449 sendikacı,işçi gözaltına alınmış, en az 37 sendikacı,işçi yaralanmış ve 2 sendikacı öldürülmüş,en az 1132 siyasi parti yöneticisi gözaltına alınmış(en az 997 HADEP, en az 124 EMEP, en az 11 ÖDP 1 siyasi parti kapatılmış,seçim tartışmaları nedeniyle en az 37 kişi ölmüş,129 kişi yaralanmış,

2001 yılında;26 dernek,vakıf hakkında dava soruşturma açılmış,12 dernek,vakıf kapatılmış,10 etkinlik verilmediği için gerçekleştirilememiş,530 dernek yöneticisi,üye hakkında dava,soruşturma açılmış,86 sendikacı,işçi yargılanmış,246 sendikacı,işçi gözaltına alınmış,16 sendikacı,sendikalı işçi ceza almış,17 sendikacı,sendikalı işçi beraat etmiş,181 sendikacı,sendikalı işçi sürgün edilmiş,1 sendikacı,sendikalı işçi saldırıya uğramış,42 sendikacı,sendikalı işçi yaralanmış,yıl içerisinde HADEP 55, DBP 3 kez basılmış,3468 parti yöneticisi üyesi gözaltına alınmış(HADEP3245,EMEP 113,SİP 80, ip 16, TSİP 4, DBP 10)

1 parti kapatılmış,Bursa Barosu hakkında açılan 1 dava sürdürülüyor, TTB 4

Merkez Konseyi hakkında 2 dava açılmış(beraatla sonuçlanmış), İstanbul Barosu hakkında 1 soruşturma açılmıştır(takipsizlik kararı verilmiş).

İLETİŞİM ÖZGÜRLÜĞÜ:

Bu konuda resmi makamlarca verilmiş bir bilgi olmamakla beraber Türkiye İnsan Hakları Vakfının raporlarına göre; 1991 yılında 121gazete ve dergi ile 29 kitap,1992 yılında; 189 gazete ve dergi ile 20 kitap,1993 yılında;400’den fazla gazete ve dergi ile 30 kadar kitap, 1994 yılında ; 961 gazete ve dergi ile 37 kitap, 1995 yılında; 504 gazete ve dergi ile 28 kitap toplatılmıştır. 1999 yılında; 25 televizyon ile 35 radyonun yayını durdurulmuş,1627 den fazla süreli süresiz basılı yayın toplatılmış,2000 yılında; Basın Yasasına “ muhalefet “ suçlamasıyla 2.786 kişi hakkında dava açılmış,2001 yılında ise; 28 televizyon ile 35 radyonun yayını durdurulmuş, en az 300 süreli yayın ve 51 kitap toplatılmıştır.

SANAT:

Türkiye İnsan Hakları Vakfının hazırladığı raporlara göre 1999 yılı içerisinde 13, 2001 yılında 26 kültürel etkinlik(film,tiyatro) yasaklanmıştır.Yine 2001 yılı raporuna göre yıl içerisinde OHAL içerisinde 17 müzik kaseti yasaklanmış olup, OHAL yasağı süren müzik kaseti sayısı da 259 ‘ dur.

TOPLANTI, GÖSTERİ, İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ:

Türkiye İnsan Hakları Raporlarına göre 1999 yılında barışçıl toplantı ve gösteri yürüyüşleri sırasında toplam 872 ( nevruz kutlamaları ve öncesinde 345, 1 Mayıs kutlamalarında 547 kişi ), 2001 yılında 1.827 kişi gözaltına alınmıştır.

SİLAHLANMANIN YAYGINLAŞTIRILMASI:

285 sayılı Olağanüstü Hal Bölge Valiliği İhdası Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile, terörün yoğun olduğu yıllarda mal ve can kaybı riskini göze alarak, teröre karşı Devlet’in yanında yer alan vatandaşların ellerinde bulunan ateşli silahlara menşelerine bakılmaksızın taşıma yada bulundurma ruhsatı düzenlenerek, bölgede yaşayan halkın silahlandırılması sağlanmıştır.( Bulundurma ve taşıma ruhsatlı silah 30.000 adettir).

Yazarın Önceki Yazıları

Tüm Yazıları

Kürt Meselesi Bağlamında Genç İstihdamı ve Terörsüz Türkiye İçin Sosyo-Politik Bir Yol Haritası: 100 Bin Kürt Gencinin İstihdam Edilmesi Projesi 14 Temmuz 2025

ABD - BAŞKAN DONALD TRUMP - İRAN NÜKLEER TESİSLERİ 29 Haziran 2025

Savaş, Kriz ve Tarihsel Süreklilik: Eric Hobsbawm Perspektifinden 2025 İsrail-İran Çatışmasının Analizi 27 Haziran 2025

Bölgesel Gerilimlerin Gölgesinde Türkiye: İran-İsrail Çatışmasının Kürt Meselesine Etkisi 18 Haziran 2025

Barış Tek Kanatlı Kuş Değildir: Kürt Meselesi Bağlamında Çatışma ve Çözüm Dinamiklerinin Analizi 19 Mayıs 2025

FİLİPİNLERDEKİ MİNDANAO'DAKİ MORO SORUNLARININ ÇÖZÜMÜ(II) 5 Nisan 2025

FİLİPİNLERDEKİ MİNDANAO'DAKİ MORO SORUNLARININ ÇÖZÜMÜ 4 Nisan 2025

ABDULLAH ÖCALAN’IN BASIN AÇIKLAMASININ DIŞ BASINDA YANSIMASI 5 Mart 2025

DEĞİŞİM ZAMANI 2 Mart 2025

BİRİSİ BARIŞI BAŞLATMALI 12 Ocak 2025