Diyarbakır’ın Çınar ilçesinde, UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi’ndeki 3 bin yıllık Zerzevan Kalesi’nde kazı çalışmaları yeniden başladı. Çalışmalar, 2017’de ortaya çıkarılan ve dünyada merak konusu olan gizem dini ‘Mithras’ın kutsal alanında yoğunlaştı. Dicle Üniversitesi (DÜ) Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi ve Kazı Başkanı Doç. Dr. Aytaç Coşkun, “Mithras dini, Mithras inancı Roma’nın gizem dini ve hiçbir şekilde dışarıya bilgi verilmemiş. Bütün törenleri, ayinleri gizli ve yazılı hiçbir belge bırakmamışlar. Her bir yapı, her bir buluntu aslında bir yapbozun önemli bir parçasını tamamlıyor. Bu yıl da biz hem Mithras’ın kutsal alanının giriş kapısını hem de aslında bu gizli seremonilerin, gizli törenlerin yapıldığı bazı yapıların ortaya çıkarılması için çalışmalar yürütüyoruz. Bu yılın sonuna kadar tamamlanacak. Birçok bilinmeze, birçok soru işaretine cevap bulacağız” dedi.
Çınar ilçesi yakınlarında Diyarbakır- Mardin kara yolu kenarında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alan 3 bin yıllık Zerzevan Kalesi'nde Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Dicle Üniversitesi iş birliğiyle yürütülen kazı çalışmaları yeniden başladı. Roma İmparatorluğu döneminde askeri üs olarak kullanılan alanda, 1200 metre uzunluğunda sur kalıntılarının yanı sıra, gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binası, cephanelik, kaya sunağı gibi mimari kalıntılar da yer alıyor. Kuzeyinde ise cadde ve sokaklar ile konutların bulunduğu alanda aynı zamanda su sarnıçları, yer altı kilisesi, yer altı sığınağı, surların dışında ise yerleşime su sağlayan kanallar, sunu çanakları ve taş ocakları, nekropol alanında ise kaya mezarları ve tonozlu mezarlar dikkati çekiyor. 639 yılında İslam ordularının fethine kadar kesintisiz olarak kullanılan kalede, 2017’de ve sonrasında yapılan kazı çalışmalarında ayinlerin ve törenlerin gizli yapıldığı, gizem dini olarak adlandırılan ‘Mithras’ın tapınağı ve kutsal alanı ortaya çıkarıldı. Merak uyandıran bu keşifle dünyanın birçok ülkesinden insanlar Diyarbakır’a gelerek kaleyi ziyaret etti. Kalede yeniden başlayan ve yıl sonuna kadar sürecek kazı çalışmaları ‘Mithras’ dininin kutsal alanında yoğunlaştı.
‘BİRÇOK BİLİNMEZE, SORU İŞARETİNE CEVAP BULACAĞIZ’
Kazının başkanlığını yapan Dicle Üniversitesi (DÜ) Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aytaç Coşkun, yapılan çalışmalarda hem o dönemde kalede yaşayan askerlerin ve sivillerin sosyal yaşantısına dair hem de askeri yaşantısına dair binlerce eser ortaya çıkarıldığını belirterek, “Şu an ‘Mithras’ kutsal alanında çalışmalar yürütüyoruz. Mithras, bütün dünyanın merak ettiği bir konu ve Roma’nın gizem dini, ezoterik dini. Çünkü bütün törenleri, ayinleri büyük bir gizlilik içinde yapılıyor. 2017 yılında büyük bir keşif ortaya çıkardık. Bunlardan birisi bu Mithras kutsal alanı. Mithras Tapınağı ve yer altı yapısı. Bu alanda çalışmalarımızı yoğunlaştırdık. Çünkü Mithras dini, Mithras inancı Roma’nın gizem dini ve hiçbir şekilde dışarıya bilgi verilmemiş. Bütün törenleri, ayinleri gizli ve yazılı hiçbir belge bırakmamışlar. Bu nedenle aslında en çok merak edilen konulardan birisi bu. Roma İmparatorluğu sınırı içinde bu tapınaklarda olmasına rağmen aslında her bir yapı, her bir buluntu aslında bir yapbozun önemli bir parçasını tamamlıyor. Zerzevan Kalesi’nde bulunan bu kutsal alanda bu yapbozun en önemli parçalarına cevap buluyoruz. Bu yıl da biz hem Mithras’ın kutsal alanının giriş kapısını hem de aslında bu gizli seremonilerin, gizli törenlerin yapıldığı bazı yapıların ortaya çıkarılması için bu kazı çalışmalarını yürütüyoruz. Mithras kutsal alanında kazı çalışmaları bu yılın sonuna kadar tamamlanacak. Birçok bilinmeze, birçok soru işaretine cevap bulacağız” diye konuştu.
‘KALEYE YILDA 1 MİLYON ZİYARETÇİ HEDEFLİYORUZ’
Zerzevan Kalesi’nin dünyanın en iyi korunmuş garnizonlarından biri olduğunu ifade eden Doç. Dr. Coşkun, şunları söyledi:
“Bununla birlikte en iyi korunmuş bir Mithras tapınağına, kutsal alanına sahip ve bu nedenle Amerika’dan, İngiltere’ye, Japonya’dan Fransa’ya, Hindistan’a kadar dünyanın her yerinden ziyaretçiler Zerzevan Kalesi’ne geliyor. Bu yıl 250 bin rakamını geçtik ve yıl sonuna kadar 500 bin rakamına ulaşacağız. Bizim hedefimiz yılda en az 1 milyon ziyaretçinin Zerzevan Kalesi’ne gelmesi. Zerzevan Kalesi’nde binlerce eser ortaya çıkarıldı ki bu eserlerin bazılarının eşi benzeri yok. 3 bin yıllık Asur mühründen askerlerin ve sivillerin kemer tokalarına kadar, burada yaşayan askerlerin eşleri ve burada yaşayan kadınlara, çocuklara ait bilezikler, küpeler ve yine büyük ok uçları, ameliyat aletleri var. Yine bu kazılarda çok nadir rastlanan spesifik özel eserler de var. Mesela bir kemik flüt, özel kutuları açmaya yarayan anahtarlar gibi önemli bir koleksiyon var burada.”
Kaynak: Diyarbakır Söz