Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca Türkiye'de ilk kez "Erken Yaşta ve Zorla Evliliklerle Mücadele Strateji Belgesi ve Eylem Planı" taslağı hazırlandı.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Betül Sayan Kaya'nın 2018 yılında yürürlüğe konulacağını açıkladığı, "Erken Yaşta ve Zorla Evliliklerle Mücadele Strateji Belgesi ve Eylem Planı"nın taslağı tamamlandı.
Çalışmaları Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü öncülüğünde yürütülen ve ilgili kurum ve kuruluşların görüşüne açılan taslak plan, 2018-2023 yılları arasında erken yaşta ve zorla evliliklerin önlenmesi ile kız çocuklarının güçlendirilmesine yönelik 5 ana hedef ve 29 faaliyetten oluşan kapsamlı önlemleri içeriyor.
Kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler ile sivil toplum kuruluşlarına geniş sorumluluklar getiren plana son şekli, görüşlerin alınmasının ardından verilecek.
EN ÇOK EVLİLİK AĞRI'DA
Erken yaşta ve zorla evliliklerle ilgili uluslararası ve ulusal bazda istatistiklere de yer verilen taslakta, bu tip evliliklerin Türkiye'de suç olması sebebiyle 18 yaşından önce gerçekleştirilen evliliklere ilişkin resmi verilerin de 16 yaşında hakim kararı ve 17 yaşında anne ve baba ya da yasal vasinin izni ile gerçekleştirilen evliliklerle sınırlı olduğu anımsatıldı.
Taslak planda, TÜİK verilerine göre, 2002'de 37 bin 263 olan 16-17 yaşında evlenen kız çocuklarının sayısının 2016'da 27 bin 637'ye düştüğüne ve bu oranın toplam evlenmeler içerisindeki payının yüzde 7,3'ten yüzde 4,6'ya gerilediğine dikkat çekildi. Verilere göre, erkek çocukları için de 2002'de 2 bin 592 olan erken yaşta evlenme sayısı, 2016'da bin 319'da olarak belirlendi.
2016 yılı verilerine göre, kız çocuk evlenmelerinin toplam evlenmeler içindeki oranının en yüksek olduğu il, yüzde 15,7 ile Ağrı oldu. Bunu yüzde 14,9 ile Muş ve yüzde 14,3 ile Kilis izledi. Kız çocuk evlenmelerinin toplam evlenmeler içindeki oranının en düşük olduğu iller ise yüzde 1,1 ile Tunceli, yüzde 1,3 ile Trabzon ve yüzde 1,5 ile Karabük oldu.
15-19 YAŞ GRUBUNDAKİ GEBELİKLERİN SAYISI 81 BİN AZALDI
Taslakta, 15-19 yaş arasında yapılan doğumları ifade eden "adölesan gebelikler" ve bu yaş grubunda yapılan canlı doğumlarla ilgili güncel verilere de yer verildi. Buna göre, son 15 yıllık süreçte 15-19 yaş grubunda yaşanan gebeliklerin sayısı 81 bin azaldı. 2001'de toplam doğumlar içerisindeki oranı yüzde 0,21 olan 15 yaşın altında gerçekleşen doğumlar ise 2016'da yüzde 0,01'e düştü. Başka bir ifadeyle bu yaş grubundaki doğumlar, son 15 yılda yüzde 91 azaldı.
Adölesan doğurganlık hızı ise 2001 yılında binde 49 iken, 2016 yılında binde 24'e geriledi, 15-19 yaş grubundaki her bin kadın başına 24 doğum düştü.
DÜNYADAKİ DURUM
Taslak eylem planında, UNICEF'in erken yaşta ve zorla evliliklere yönelik dünyadaki durumu gözler önüne seren verileri de paylaşıldı. Bu verilere göre, erken yaşta evlilikler dünyanın her bölgesinde görülebilen bir sorun olmakla birlikte özellikle yoksul bölgelerde varlığını gösteriyor.
Erken yaşta evlilikler en yoğun, her 5 kızdan 2'sinin 18 yaşından önce evlendirildiği Güney Asya (yüzde 45) ile Güney Afrika'da (yüzde 45) görülürken, bunu yüzde 39 oranıyla Sahra-Altı Afrika bölgesi takip ediyor. Latin Amerika ve Karayipler'de yüzde 23, Orta Doğu ve Kuzey Afrika'da ise yüzde 18 olan erken yaşta evlilik oranı, Orta Asya ve Batı Avrupa'da yüzde 10 seviyesinde bulunuyor. Küresel bir ortaklık olan "Girls Not Brides"ın (GNB) tespitlerine göre ise dünyada erken yaşta evlenme eğiliminin bugünkü hızıyla sürmesi halinde 2050 yılı itibarıyla çocuk yaşta evlendirilen kadınların sayısının 1,2 milyar olacağı tahmin ediliyor.
MEVZUAT DEĞİŞECEK
"Erken Yaşta ve Zorla Evliliklerle Mücadele Strateji Belgesi ve Eylem Planı" taslağında yer alan önlemlere göre, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) ve İstanbul Sözleşmesi başta olmak üzere Türkiye'nin çocuk, kadın hakları, şiddetle mücadele gibi konularda taraf olduğu uluslararası sözleşmeler çerçevesinde temel kanunlar ve ilgili mevzuatta değişikliğe gidilecek. Bu değişiklere yönelik bir tavsiye raporu da hazırlanacak.
Ayrıca Türk Ceza Kanunu, Türk Medeni Kanunu, Çocuk Koruma Kanunu ve ilgili diğer mevzuatın erken yaşta ve zorla evliliklerle mücadelede etkin uygulanmasıyla ilgili gerekli tedbirler alınacak.
Erken yaşta ve zorla evliliklerle mücadelede "Kavramlar Sözlüğü"nün oluşturulmasının öngörüldüğü eylem planına göre, ayrıca bu konudaki araştırma ve bilimsel çalışmalar teşvik edilecek, projeler desteklenecek. Bakanlıkça erken yaşta ve zorla evliliklerin yaygınlığı, nedenleri ve sonuçlarına ilişkin ulusal ölçekte kapsamlı bir de saha araştırması gerçekleştirilecek.
ÖZEL BURS VE SOSYAL YARDIM PROGRAMLARI UYGULANACAK
Kız çocukların örgün eğitime erişimi ve devamı konusunda yaşadığı sorunların tespitine ilişkin bir araştırma yapılacağı belirtilen taslakta, "e-Okul" sisteminde yer alan devamsızlık ve okulla ilişiğin kesilme sebeplerine "nişanlılık nedeniyle ayrılma" ve "evlilik nedeniyle ayrılma" kategorilerinin de eklenmesinin planlandığı bildirildi.
Kız çocuklarının okula devam oranları takip edilerek örgün eğitime erişim ve devamlarının sağlanması hedefinin yer aldığı taslak plana göre, okullarda bu konuda erken uyarı sistemi ve riskin önlenmesine yönelik tedbirler de alınacak.
Özellikle erken yaşta ve zorla evliliklerin yoğun olduğu bölgelerde iklim ve ulaşım şartları göz önünde bulundurulmaksızın taşıma yolu ile eğitime erişim iyileştirilecek.
Erken yaşta ve zorla evliliklerin yüksek, kız çocuklarının okullulaşma oranlarının düşük olduğu illerde erken yaşta ve zorla evliliklerle mücadele politikalarına duyarlı burs ve sosyal yardım programları uygulanacak. Bu kapsamda parasız yatılı ve bursluluk sınavları özellikle erken yaşta evliliklerin yüksek olduğu bölgelerde duyurularak kız öğrencilerin söz konusu sınavlara katılımı teşvik edilecek.
KIZ ÇOCUKLARINA YÖNELİK BURSLAR ARTTIRILACAK
Kız çocuklarına verilen bursların, eğitim ihtiyaçlarına harcanmasına yönelik izleme sisteminin geliştirilmesi öngörülen taslağa göre, özellikle 5. ve 9. sınıflar olarak ön plana çıkan kritik geçiş dönemlerinde kız çocuklarına yönelik burslar arttırılarak devamı sağlanacak.
Erken yaşta ve zorla evlilikle mücadelede Türkiye'de bulunan tüm yabancı uyruklu çocukların durumları da göz önünde bulundurulacak. Ayrıca mevsimlik, tarım ve benzeri işler nedeniyle eğitimlerine devam etmeyen çocukların eğitime, okula devamları için çalışmalar yürütülecek.
Bakanlığın ASDEP personelleri, yaptıkları ev ziyaretlerinde erken yaşta ve zorla evlilikler konusunda riskli durumda bulunan aile ve öğrencileri de belirleyerek gerekli destek ve yönlendirmeleri yapacak.
8 İL İÇİN ÖZEL ÖNLEM
Öte yandan, taslak planda yer alan bilgilere göre, Bakanlık bu yıl erken yaşta ve zorla evlilik oranlarının yüksek olduğu illere yönelik özel çalışmalar da yürüttü.
Bu kapsamda İzmir, Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Antalya, Kars, Ağrı, Iğdır illerine yönelik saha ziyaretleri gerçekleştirilirken, her il için "Erken Yaşta ve Zorla Evliliklerle Mücadele İl Eylem Planları" da oluşturuldu.
Kaynak: Diyarbakır Söz
