Raporunu hazırlarken dayanak olan somut ve özel nedenleri bilimsel verilere uygun göstermek zorunda olan bilirkişi, raporda teknik terim ve kavramlarla ilgili sözcüklerin Türkçe karşılıklarını tercih edecek ya da parantez içinde Türkçe karşılıklarını yazacak. İncelediği ticari defter, fiş, fatura, makbuz, senet gibi tüm belgeleri yargı denetimine elverişli şekilde raporuna yansıtacak bilirkişi, raporunda tümüyle maddi olgulara yer verecek.
Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü Bilirkişilik Daire Başkanlığınca, bilirkişilikte rehber ilkelerle raporlarda bulunması gereken standartlar belirlendi.
Başkanlık, 24 Kasım 2016'da yürülüğe giren 6754 sayılı Bilirkişilik Kanunu çerçevesinde bugüne kadar bilirkişiliğin etkin ve verimli işlemesi için çeşitli adımlar attı.
Yargı Reformu Strateji Belgesi'ndeki hedefler kapsamında Başkanlık, bilirkişilerin uyacağı rehber ilkeleri ve bilirkişi raporlarında bulunması gereken standartları belirledi.
Düzenlemeyle bilirkişilerin farkındalığının ve etkinliğinin artırılması, bilirkişilik hizmetleri ile raporların yazımında ülke genelinde geçerli olacak standartlar oluşturularak uygulama birliğinin sağlanması amaçlandı.
Rehber ilkelerle raporlarda bulunması gereken standartlara göre, bilirkişiler, bilirkişi listelerine kayıt için başvururken temel ve alt uzmanlık alanı seçimine dikkat edecek.
Bilirkişi, görevlendirildikten sonra yapacağı ön inceleme sonucunda konunun kendi uzmanlık alanına girmediğini tespit ettiğinde en geç bir hafta içinde görevlendirmeyi yapan merciye durumu bildirecek ve görevlendirmeyi kabul etmeyecek.
Görev alanı ve sınırları hakkında tereddüde düşen bilirkişi, söz konusu tereddüdün giderilmesini kendisini görevlendiren merciden yazılı olarak isteyecek, görevlendirilen birim tarafından verilen yazılı talimata göre incelemesini yapacak.
Bilirkişi, görevlendirmenin mevzuat hükümlerine uygun yapılmasını, kapsam ve sınırlarıyla cevaplaması istenen soruların sorulmasını görevlendirmeyi yapan merciden talep edecek.
- Sicilden ve listeden çıkarılma yaptırımı
Bilirkişi, kayıtlı olduğu bilirkişilik bölge kurulunun yetki çevresindeki tüm il ve ilçelerden yapılan görevlendirmeleri geçerli mazereti bulunmadığı takdirde kabul etmek zorunda olacak, bilirkişilik görevini kabulden kaçınmasının sicilden ve listeden çıkarılma yaptırımını gerektirebileceğini dikkate alacak.
Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) aracılığıyla dosyanın incelenmesinin mümkün olduğu durumlarda zaman ve emek kaybını aza indirmek amacıyla bilirkişi, dosyanın veya belgenin fiziki olarak teslim edilmeksizin UYAP üzerinden kendisine dosya inceleme yetkisi verilmesini görevlendirmeyi yapan merciden isteyebilecek.
Bilirkişi, incelemesini yaparken hak ve adaletin gerçekleşmesinde hakime yardımcı olacağından, bu sorumluluk bilinciyle azami dikkat ve özen göstererek kendisine sorulan tüm sorulara cevap verecek biçimde raporunu hazırlayacak.
İncelediği bir sorunun açıklığa kavuşturulmasında ya da saptanmasında başka bir uzmanın bilgisine, yardımına ihtiyaç duyulduğu anda bilirkişi, kendisini görevlendiren birime başvurarak ilgili uzmanlık alanından bilirkişi atamasını talep edecek.
Bilirkişi, görevlendirme konusu hakkında uzmanlık alanına girmeyen, uyuşmazlığa ve sorunun çözümüne doğrudan etkili olmayan bir durumla karşılaştığında raporunda kesinlikle bu konuda herhangi bir belirleme yapamayacak, görüş açıklayamacak.
Bilirkişi, görevinin, kendisine verilen verilerle veya kendi uzmanlık alanındaki bilgilerle saptama yapmak ve görüş açıklamak olduğuna dikkat edecek.
Bilirkişinin görev alanı genelde kendi bilgi ve uzmanlık alanı, özelde de sorulan sorularla sınırlı olacak, kendisine verilen görev ve yetkinin dışına çıkamayacak.
Öte yandan, bilirkişi, iddia ve savunmalarla ilgili yorumda bulunamayacak.
- Dosya taraflarına bilgi vermekten kaçınacak
Rapor hazırlanmasında bilirkişi, ihtiyaç duyması halinde kendisini görevlendiren mercinin bilgisi ve onayıyla tarafların bilgisine başvurabilecek. Bu durumda, bilirkişi tarafların bilgisine başvurmak istediğine dair talebini yazılı olarak görevlendirmeyi yapan mercinin onayına sunacak, taraflardan biri bulunmaksızın diğerini dinleyemeyecek.
Bilirkişi, dosyanın tarafı, vekili veya üçüncü bir kişinin kendisiyle iletişime geçmesi halinde görevlendirildiği dosyayla ilgili bilgi vermekten kaçınacak, durumu görevlendirmeyi yapan birime bildirecek.
Bilirkişi, raporunu hazırlarken raporun dayanağı olan somut ve özel nedenleri bilimsel verilere uygun göstermek zorunda olacak.
Değerlendirmede kullanılmak üzere ölçüm yapılması gerektiğinde de bilirkişi, bu ölçümleri bizzat yapacak, tarafların verdikleri ölçümleri esas alarak değerlendirme yapamayacak, hesaplamada esas alınan birim fiyatlar ve dayanılan kriterlere raporda açıklamalı yer verilecek.
Bilirkişi, raporunda kesinlikle takdiri değerlendirmelerde bulunmayacak, somut olayı tüm açıklığıyla raporunda anlattıktan sonra olayın yorumunu ve takdirini hakime bırakacak.
Bilirkişi, raporunu hazırlarken hukuki nitelendirme ve değerlendirmelerde bulunamayacak, tereddüt ettiği hallerde görevlendirmeyi yapan merciden hukuk sorunu ve inceleme alanının kapsam ve sınırları hakkında bilgi isteyebilecek.
Bilirkişinin, özel veya teknik bilgiye dayanmadan yalnız yargılama sırasında elde edilen delilleri değerlendirerek uyuşmazlık konusu hakkında saptamalar ve yorum yapmasının bilirkişilik temel ilkelerine aykırı olduğu göz önünde bulundurulacak.
Bilirkişi, sorunu çözerken kullanacağı özel veya teknik bilgisinin değerlendirilmesinde delillerden yardımcı ya da denetleyici olarak yararlanabilecek.
Bilirkişi raporu, biçim, üslup ve dil bakımından görevlendirmeyi yapan merci ile tarafların anlayacağı nitelikte ve okunaklı olacak.
- Raporlarda Türkçe karşılık olacak
Bilirkişi, raporunu hazırlarken teknik terim ve kavramlarla ilgili sözcüklerin Türkçe karşılıklarını tercih edecek ya da parantez içinde Türkçe karşılıklarını mutlaka yazacak, teknik bir kavram söz konusu ise ayrıntıya kaçmadan bu kavramla ilgili açıklamada bulunacak. Ayrıca, bilirkişi raporunu hazırlarken görevlendiren merci tarafından istenmesi halinde yargılama sırasında dosyaya sunulan uzman görüşlerini de özel ve teknik bilgi yönünden değerlendirebilecek.
Bilirkişi, incelediği ticari defter, fiş, fatura, makbuz, senet gibi tüm belgeleri yargı denetimine elverişli bir şekilde raporuna yansıtacak.
Bilirkişi, görüşünü hazırlarken çalışmasını kolaylaştıracak yazı, tutanak, fotoğraf, basılı eser, resim, film gibi belgelerin görevlendirme sırasında verilmemesi halinde bunları her zaman görevlendirmeyi yapan merciden talep edebilecek.
Raporunu kısa, öz ve açık şekilde hazırlamaya özen göstermesi gereken bilirkişi, raporunu esas konunun uzun olması ve özellikle birden çok sorun bulunması durumunda paragraflara ve ayrı ayrı başlıklara bölebilecek.
Bilirkişi, raporunda tümüyle maddi olgulara yer verecek, cevaplaması istenen somut soruları tek tek sorulma sırasına göre, bilimsel dayanaklarını da açık ve anlaşılır biçimde gösterecek, eksiksiz cevaplayacak.
- Keşif gerektiren durumlarda yapılacaklar
Keşifli incelemeyi gerektiren bir dosyada görevlendirilme halinde ise bilirkişi, mutlaka keşif öncesinde dosyayı incelemek için kendisine uygun bir zaman dilimi belirlenmesini isteyecek, özel veya teknik bilgisi ile yapacağı incelemede keşif icrası için gerekli bilgi ve belgelerde eksiklik halinde görevlendiren mercinin bu duruma dikkatini çekecek.
Bilirkişi, keşif gerektiren dosyalarda keşfe konu yerin zemin durumu, yer bilgisi, koordinatları, keşif yerindeki hava durumu ve hangi vasıtalarla keşif yerine ulaşılabileceğine ilişkin bilgileri görevlendirmeyi yapan merciye sunacak, dosyanın durumuna göre ihtiyaç duyulan araç ve gereçleri mutlaka keşif anında yanında bulunduracak.
Bilirkişi, hakimin yetkisinde olan kusurluluk konusunda (asli/tali kusurlu, kusursuz, yüzdelik kusur oranı) herhangi bir değerlendirme yapamayacak.
Bilirkişi, kendisine verilen sürede raporunu teslim edemeyecek ise gecikme sebebini de belirtmek suretiyle süre bitiminden önce görevlendirmeyi yapan merciye başvurarak ek süre talebinde bulunabilecek.
Dosyada daha önce alınan bilirkişi raporları arasındaki çelişkinin giderilmesi için yeniden rapor düzenlemek üzere görevlendirilme halinde bilirkişi, birbiriyle çelişen raporlardaki tespit ve değerlendirmelerden hangilerine katıldığını veya farklı bir görüş ve değerlendirme sunacak ise bunun nedenlerini tartışıp gerekçelendirerek raporunu düzenleyecek.
Bilirkişi, dosyada ek rapor alınmak üzere görevlendirildiğinde, ek raporun alınma gerekçesi çerçevesinde soruna çözüm üretecek mahiyette ve tekrar ek rapor alınmasına gerek duyulmayacak nitelikte rapor düzenleyecek.
Öte yandan, bilirkişi, hazırlayacağı raporda özel ve teknik bilgisini kullanarak ulaştığı sonuçların gerekçesini de açıklamakla yükümlü olacak.
Kurul halinde görevlendirilmelerde bilirkişilerin bir araya gelerek müzakerelerde bulunup bilirkişi raporunu birlikte hazırlamaları esas olacak. Muhalefette kalan bilirkişi, aralarında yaptıkları müzakere sonrasında bilirkişi raporuna karşı oyunu belirten imzayı attıktan sonra ayrı bir rapor verebilecek.
Kaynak: Diyarbakır Söz