Türkiye'de son yıllarda hızla artan kentleşme ve sanayileşmenin beraberinde getirdiği modernleşme akraba evliliklerinin azalmasında etkili oldu. Son 10 yılda Türkiye'de gerçekleşen "akraba evliliği" sayısı yüzde 37,6 azalışla 34 bin 564'ten 21 bin 553'e geriledi.
Daha çok gelenekçi toplumlarda görülen akraba evlilikleri, değişen fikir ve bakış açıları nedeniyle giderek azalıyor. Kentleşme ve sanayileşmenin hızlandırdığı modernleşmeyle birlikte akraba evliliklerinde görülen gerileme Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine de yansıdı.
TÜİK verilerine göre, Türkiye'de 2010-2019 yıllarını kapsayan 10 yıllık dönemde akraba evliliği sayısı düzenli olarak geriledi.
Yurt içinde 2010'da resmi evliliklerin yüzde 5,9'unu akraba evliliği oluştururken, bu oran sonraki yıllarda düzenli şekilde düşerek geçen yıl yüzde 4'e kadar geriledi. Bu dönemdeki akraba evliliği sayılarına bakıldığında, 2010'da yapılan 34 bin 564 akraba evliliği sayısının geçen yıl itibarıyla 21 bin 553'e gerilediği görüldü.
Böylece son 10 yılda yapılan akraba evliliği sayısı yüzde 37 azaldı.
AKRABA EVLİLİK ORANI EN YÜKSEK İL MARDİN
Toplam resmi evlenmeler içinde akraba evlilikleri illere göre incelendiğinde, son evliliğinde akraba evliliği yapmış bireylerin oranının en fazla görüldüğü il yüzde 20,8 ile Mardin oldu. Bu ilde son 10 yılda gerçekleşen 316 bin 74 evliliğin 65 bin 699'nun akraba evliliği olduğu tespit edildi. Bu ili yüzde 18,2 ile Şanlıurfa izledi. Şanlıurfa'da gerçekleşen 747 bin 376 resmi evliliğin 136 bin 275'inin akraba evliliği olduğu görüldü.
Bu illeri yüzde 17,2 ile Diyarbakır takip etti. Diyarbakır'da gerçekleşen 686 bin 499 resmi evliliğin 117 bin 741'inin akrabalar arasında yapıldığı kayıtlara geçti.
Akraba evliliği yapmış bireylerin oranının en az görüldüğü il ise yüzde 1,1 ile Edirne, yüzde 1,4 ile Kırklareli, yüzde 2,1 ile Çanakkale oldu.
Evliliklerin akrabalık türü incelendiğinde en çok hala-dayı çocuklarının evlendikleri belirlendi. Bu bireylerin yüzde 46,7'sinin hala-dayı çocukları, yüzde 27,2'sinin amca çocukları, yüzde 26,1'inin ise teyze çocukları olduğu görüldü.
KENTLEŞME, SANAYİLEŞME VE YABANCILAŞMA AKRABA EVLİLİKLERİNİ AZALTIYOR
Prof. Dr. Osman Şimşek, akraba evliliği oranının gerilemesinde en önemli unsurların kentleşme, sanayileşme ve yabancılaşma olduğunu söyledi.
Bu 3 unsurun bireyselleşmeyi insan hayatında hakim kılmasıyla insanların daha çok bireysel bir dünyada ekonomik ilişkiler üzerinden hayatı kurguladıklarını belirten Şimşek, bu durumun akraba evliliklerine ilginin azalmasına neden olduğunu bildirdi.
Şimşek, şehirleşmenin yüksek olduğu 40-50 yıllık dönem içinde insanların öncelikle kendi ekonomik hayatlarını dikkate alan bir yaşam tarzını oluşturmaya çalıştıklarından ve iş üzerinden ilişkilerle toplumsal gelişmeleri kurmalarından akrabalar arası dayanışmanın giderek zayıfladığını dile getirdi.
Bireyselleşme ve modern toplumun getirmiş olduğu bireysel yaşantının, akrabaların birbirleriyle olan ilişkilerini formal düzeye indirdiğine işaret eden Şimşek, "Özellikle bayramların tatil havasında kullanılması bunun akraba ilişkilerinin gevşemesini göstermesi açısından önemli bir sosyolojik gösterge olarak karşımıza çıkıyor." dedi.
Şimşek, gelenekçi, dayanışmacı ve akraba bağının güçlü olduğu toplumdan modern topluma geçildiğinde akrabayla ilgili temasları ekonominin yönlendirmesinden dolayı yabancılaşmanın devreye girdiğini, bunun da akraba evliliklerinin azalmasına yol açan unsurlardan biri olduğunu anlattı.
Osman Şimşek, modernleşme, şehir hayatı, modern kapitalist toplumun özellikleri, ekonomi merkezli bireysel yaşantının da akraba evliliklerinin azalmasında önemli sosyolojik sebepler olarak öne çıktığını sözlerine ekledi.
2010-2019 yıllarında toplam evlenme ve akraba evliliği sayıları şöyle:
Yıl Toplam evlenme sayısı Akraba evliliği sayısı Akraba evliliği oranı
2010 582.715 34.564 5,9
2011 592.775 33.945 5,7
2012 603.751 33.608 5,6
2013 600.138 31.131 5,2
2014 599.704 29.978 5,0
2015 602.982 28.926 4,8
2016 594.493 27.261 4,6
2017 569.459 25.263 4,4
2018 554.389 23.808 4,3
2019 541.424 21.553 4,0
Kaynak: Diyarbakır Söz