Şırnak ve Hakkari yöresinde asırlarca göçebe çadırlarının yanı sıra kışları evlerde kadınların dokuduğu kilimlerin her nakışı, bir duygunun ifadesi. Kilimler de kendilerini dokuyan kadınların kilimi dokuduğu zaman içinde bulunduğu ruh hali ve duygularının birer tercümanı gibi.
HER KİLİMİN BİR HİKAYESİ VAR
Onlarca isimle anılan yöre kilimleri, genellikle hikayesiyle adlandırılırken bazıları da ortaya çıktığı ya da Yaygın dokunduğu yer veya aşiretin ismiyle adlandırılıyor. Motif ve desen zenginliğinin de dikkati çektiği, hakiki yün iplik ve kök boya uygulanmasıyla daha da değerlenen kilimler, desenlerini, bölge insanının yaşantısındaki acı tatlı olaylardan ya da iç içe olduğu doğadan alıyor.
Yöredeki kilimlerin en çok beğenilen örnekleri; Çılgul, Gula Guharuk, Gülsariye, Gülhezar, Jirkan, Jirki, Bekik, Canbezar, Kesnekar, Lüle, Lüleper, Serheştivik, Şimgubik, Ülisi, Ürisi, Gülsariyedugul, Gamezık, Guyani, Şamaratilik, Şahbaran, Şamari, Tilik, Kevjal, Tayrık, Helin, Gülçin, Gulşıvan, Belitanık ve Gupaleçıldar diye isimlendiriliyor.
HALK ARASINDA HİKAYELER NE?
Kilimlerden bazılarının hikayeleri ise halk arasında şöyle anlatılıyor:
Guyani: Uludere'de yaşayan Guyan aşiretinden bir aile, yazın yaylaya çıkarken yüklerini taşıyan hayvanın sakatlanması üzerine esas gideceği yere gidemez, hayvanın sakatlandığı yerde konaklamak zorunda kalır. Kadınlar da orada tezgahlarını kurarak yaşadıkları sıkıntıyı, duygularını kilime işlerler. Farklı desenlerin işlendiği bir kilim haline geldiğinden yapımı zor bir kilimdir.
Belitanık: Kilim dokuyan gelin kaynanasının söylenmelerinden kafası karışır ve kilimi tamamladığında karmaşık motifler ortaya çıkar. Kilime, motifleri daha çok kelebeklere benzediğinden Belitanik adı verilir.
Gula Guharok: Komşusundan bir çift küpe emanet alan dokuyucu, küpeyi kaybeder. O zaman yaşadıklarını kilimine işler. Günü geldiğinde küpesini geri almak isteyen komşusuna, dokumuş olduğu kilimi satarak bir çift küpe satın alır. Ortaya çıkan farklı motifli bu kilim artık Gula Guharok olarak adlandırılır.
KİLİM USTALARI YETİŞTİRİLİYOR
Şırnak Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğünce açılan kurslarda tamamıyla Jirki desenli kilim dokuma eğitimi verilirken, bir kaç yıldır süren eğitimlerde yüzlerce dokumacı ve yaklaşık 100'ün üzerinde usta öğretici yetiştirildiği bildirildi.
Halk Eğitim Merkezi Müdürü Orhan Kadırhan, halen 2 merkezde kilimcilik kursları bulunduğunu ve bu kurslarda 15'er kadının kilim dokumayı öğrendiğini söyledi. Usta öğreticilerin kursiyerlere 23 motif öğretmekte olduğunu anlatan Kadırhan, kilimin yanı sıra araba koltuğu üzerine konulan takımlar, sehpa, masa örtüsü, namazlık, heybe, çanta, telefon kılıfı üreterek iç pazara sunduklarını kaydetti.
Kaynak: Diyarbakır Söz