Fırat Üniversitesi (FÜ) Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Naim Sağlam tarafından yeni bir tıbbi sülük türü bulundu.
Prof. Dr. Sağlam'ın, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki bataklık alanlarda yaptığı araştırmalar sonucunda keşfettiği ve ''Hirudo sulukii' adını verdiği yeni türün, diğer tıbbi sülüklerden farklı olarak insan vücuduna daha iyi tutunması ve kan emerken salgıladığı zengin bioaktif maddelerle alternatif tıpta bir çok hastalığın tedavisinde öne çıkması bekleniyor.
Türkiye'de yaşayan diğer tıbbi sülük türleri gibi nesli tükenme tehlikesi altında bulunan Hirudo sulukiinin, FÜ bünyesinde kurulacak sülük üretim tesisi ile yetiştiriciliği yapılarak alternatif tıpta kullanılmak üzere Avrupa'ya ihraç edilmesi için çalışma başlatıldı.
Sağlam, 2011 yılında Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde bataklık alanlarda yaptığı araştırmalar sırasında bulduğu ve incelediği sülüğün yeni bir tür olabileceği ile ilgili bulgular elde ettiğini belirtti.
Yeni "tıbbi sülük" türü keşfedildi
TÜBİTAK'dan aldığı proje desteğiyle 2015 yılında tıbbi sülüklerle ilgili bilimsel bir çalışmaya katılmak üzere ABD'deki Rutgers Üniversitesine gittiğini dile getiren Sağlam, keşfettiği yeni sülük türünü tescillemek için girişimlerde bulunduğunu söyledi.
Sağlam, yaklaşık bir yıl süren çalışmaların ardından yeni türün 26 Ağustos 2016 tarihinde resmi olarak kayıt altına alındığını vurgulayarak, şunları aktardı:
''Türün tescillenmesinde önce genetiksel çalışmalar yapılarak diğer tıbbi sülüklerden farkları ortaya çıkarıldı. Farklar çıkarıldıktan sonra dünyaya tescil edebilmemiz için Zoobank denilen yerde ismi, fotoğrafı, özellikleri, diğer türlerden farklılıkları belirtilerek orada isimlendirilmiş oldu. Yine Amerika'da dünyanın tanınmış bir müzesinde 'Türkiye'den bu sülük örnekleri tescillenmiştir' diye bize katalog numarası verildi. Dolayısıyla dünya çapında bu sülükler, 'Türk tıp sülüğü' olarak kayıtlara geçmiş oldu.''
- İnsana daha iyi tutunuyor
Prof. Sağlam, halk arasında "doktor" ve "iyileştirici" gibi isimlerle anılan tıbbi sülüklerin, Sağlık Bakanlığınca çıkartılan Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Yönetmeliği kapsamında alternatif tıpta kullanımının giderek yaygınlaştığına işaret etti.
Sadece Türkiye'de bulunan Hirudo sulukii'nin diğer türlerden üstün özellikleriyle alternatif tıp için yeni bir dönemin başlangıcı olabileceğini vurgulayan Sağlam, şu değerlendirmede bulundu:
''Küçük yapılı ve aktif hareket etmektedir. İnsana daha iyi tutunup, kan emme özelliği bulunmaktadır. Genital organlar diğer türlere benzemekle beraber farklı yönleri de vardır. Alt ve üst yüzeyleri diğer türlerden farklıdır. Sülüklerin tedavi etme özelliği vermiş oldukları bioaktif maddelerle sağlamaktadır. Kan emme sırasında vücuda vermiş olduğu bioaktif maddeler önem arz ettiğinden önümüzdeki dönemlerde bunların üzerinde yapılacak çalışmalarla Hirudo sulukiinin çok iyi tedavi etme özellikleri ortaya çıkacaktır.''
- Yetiştiriciliği yapılacak
Sağlam, Türkiye'nin Nesli Tükenmekte Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES) kapsamında dünyaya sülük satışı yapan tek ülke konumunda olduğunu vurguladı.
Tıbbi sülüklerin Avrupa'da yoğun kullanılması ve kirlilik gibi nedenlerle büyük ölçüde yok edildiğini, Türkiye'de de popülasyonlarının her geçen yıl daha da azaldığını aktaran Sağlam, dünyadaki fiyatlarına bakıldığında tanesinin 15 dolara kadar alıcı bulduğuna dikkati çekti.
- "Bataklık alanları kurutmamamız lazım"
Ekonomisi bu kadar yüksek bir üründen ülke olarak gerektiği gibi faydalanamadığına işaret eden Sağlam, 2003 yılında 5 bin 430 kilogram olan sülük ihracatının 2015'te 166 kilograma kadar düşmesinin bunun açık bir göstergesi olduğunu belirterek, şöyle devam etti:
''Türlerimizi hem korumamız hem de ticari olarak daha yüksek gelirler elde edebileceğimiz şekilde işletmemiz gerekiyor. Özellikle bataklık alanları kurutmamamız lazım. İhracatı yapılırken gümrük kapılarında bu türleri çok iyi denetlenmemiz, kaçak yollardan götürülmesine engel olmamız gerekiyor. Yeni türümüzün önümüzdeki günlerde fakülte olarak yetiştiriciliğine başlayacağız.''
- "Türkiye için 2. tür tescillendi"
Kurumların vereceği desteklerle yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması gerektiğini vurgulayan Sağlam, ''Bugüne kadar dünyada tıbbi anlamda yaygın olarak kullanılan hirudo cinsi içerisinde 5 tane tıbbi sülük türü bulunmaktaydı. Hirudo sulukii türüyle dünya için 6. türümüzü Türkiye’den tescillemiş oluyoruz, aynı zamanda Türkiye içinde 2. türümüzü tescillemiş olduk. Bundan sonra Hirudo sulukii Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nden ihraç edilerek başka Avrupa ülkeleri olmak üzere tüm dünyada tıbba hizmet etmiş olacak.'' diye konuştu.
Kaynak: Diyarbakır Söz