İster deneyimli bir aşçı olun, ister mutfakta acemi olun, yapışmaz tavanın rahatlığını yenmek zordur. Yumurtalarınız kolayca karışır, sebzeler eşit şekilde pişer ve belki de en önemlisi, akşam yemeğiniz bittiğinde tavayı fırçalamak için çok fazla zaman harcamak konusunda asla endişelenmenize gerek kalmaz. Yapışmaz tavalar mutfağınızda kesinlikle yararlı bir işleve sahip olsa da, potansiyel sağlık riskleri konusunda da incelemelerle karşı karşıya kaldılar ve bazı insanlar farklı malzemelerden yapılmış pişirme kaplarının daha iyi olup olmayacağını merak etmeye başladı. Peki yapışmaz tava kullanma konusunda endişelenmeli misiniz? Yapışmaz tavalar güvenli mi?
Yapışmaz tavalar neden tartışmalıdır?
Yapışmaz tavalar, kaplamalarında perflorooktanoik asit (PFOA) içerdiğinden endişe konusu olmuştur. PFOA, parçalanmadıkları için "sonsuza kadar kimyasallar" olarak da bilinen bir tür PFAS (per- ve polifloroalkil maddeler) bileşiğidir.
PFOA bir zamanlar yapışmaz kaplamaların üretiminde yaygın olarak kullanılıyordu; bunların en ünlüsü, Teflon'du. 2000'li yılların başında Çevre Koruma Ajansı'nın (EPA) PFOA'larla ilişkili sağlık riskleri hakkındaki endişeleri ve baskısından sonra teflon üreten firma, PFOA'ları ürünlerinden aşamalı olarak çıkarmaya başladı.
Çevresel Çalışma Grubu'ndan (EWG) kıdemli bilim adamı Tasha Stoiber , "PFOA üretimi, çevreye uzun vadeli salınımlara ve içme suyu da dahil olmak üzere yaygın çevre kirliliğine yol açıyor." "Hem hayvanlarda hem de insanlarda yapılan çok sayıda çalışmadan PFOA'nın böbrek kanseri, testis kanseri, kolesterol artışı, hamileliğe bağlı yüksek tansiyon ve tiroid hastalığı dahil olmak üzere birçok sağlık zararıyla bağlantılı olduğunu biliyoruz."
Ancak sorun, PFOA'lar kaldırılırken bunların yerine diğer PFAS türlerinin konmasıydı; Stoiber, bunların "benzer sağlık zararlarına ve çevrede kalıcılığa sahip olduğunun tespit edildiğini" söyledi. PFAS genel olarak artan kolesterol seviyeleri, daha yüksek böbrek ve testis kanseri riski, çocuklarda aşı tepkisinin azalması ve karaciğer enzimlerindeki değişiklikler gibi sağlık sorunlarıyla ilişkilendirilmiştir.
"Bazı tavalar PFOA içermiyor şeklinde etiketlenebilir, ancak başka PFAS içerebilir" diye açıklıyor.
Yapışmaz tavalar güvenli mi?
2015'ten önce yapılmış geleneksel yapışmaz tavanız varsa, PFOA içerme ihtimali olduğundan onu atmak en iyisidir. Ancak tavanızı 2015'ten sonra satın almış olsanız bile içinde hâlâ PFAS bulunması mümkündür. Peki bu yapışmaz tavalarınızı atmanız gerektiği anlamına mı geliyor? Uzmanlar burada karışık.
Stoiber, "En güvenlisi, yapışmaz olarak pazarlanan bir tava satın almak yerine dökme demir veya karbon çeliği seçmektir" diyor. PFAS'sız diğer pişirme kabı türlerini seçmek (bunlar aynı zamanda doğal olarak yapışmaz oldukları için tavayı kaplamak için kimyasalları kullanmayan paslanmaz çelik veya seramik yapışmaz tavaları da içerebilir) PFAS'a maruz kalmayı azaltabilir.
Bununla birlikte, Michigan Eyalet Üniversitesi'nden biyokimya profesörü A. Daniel Jones, "yapışmaz tava kullanımından kaynaklanan sağlık açısından önemli bir risk olduğunu belgeleyen hiçbir çalışma olmadığını" söyledi. PFAS'ların da her yerde olduğunu belirtiyor ve günlük yaşamda onlara maruz kalmanın pişirme gereçlerinden çok daha fazlasından kaynaklandığını açıklıyor. "Neredeyse herkesin kanında ve dokularında zaten önemli miktarda PFAS var; bunların çoğu kirli içme suyundan, belirli gıdalardaki ve gıda ambalaj malzemelerindeki kontaminasyondan, tozlar ve çeşitli diğer tüketici ürünlerinden geliyor" diyor.
Geleneksel yapışmaz tavanıza sadık kalıyorsanız, onu nasıl kullandığınız konusunda dikkatli olmalısınız. 2022'de yapılan bir araştırma , çizik yapışmaz tavanın arkasında mikroplastik ve nanoplastik bırakabildiğini ve bunun da yemeğinize potansiyel olarak zararlı kimyasalların salınmasına yol açtığını buldu. Tıpkı PFAS'ta olduğu gibi, insanlar her gün mikroplastiklere maruz kalıyor ve bilim insanları sağlık tehlikelerinden henüz kesin olarak emin değiller. Yine de mikroplastiklerle ilgili olası risklerden kaçınmak istiyorsanız, yapışmaz tavanızı çizildiğinde veya yüzeyi kaplamasını kaybetmiş gibi göründüğünde fırlatın.
Ayrıca yapışmaz tavanızı ızgaraya koymak gibi yüksek ısıdan da kaçınmak istersiniz. Yüksek sıcaklıklarda yapışmaz tavanın kaplaması parçalanabilir ve kimyasallar havaya karışabilir. Boş bir tavayı ısıtmak istememenizin nedeni de budur çünkü daha sıcak ve daha hızlı ısınabilir.
Yapışmaz tavalar güvenli mi? Sorusunu netleştirelim. Sonuçta birçok geleneksel yapışmaz tavada bulunan sonsuza kadar kimyasallar çevrede de yaygındır ve muhtemelen bunlara her gün maruz kalırsınız. PFAS'ın sağlık üzerindeki etkilerini ve geleneksel yapışmaz tavaların özellikle güçlü bir kaynak olup olmadığını belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Ancak eğer endişeleriniz varsa ve riskten uzak kalmayı tercih ediyorsanız, geleneksel yapışmaz tavalara alternatif seçenekleri deneyebilirsiniz.
Kaynak: Diyarbakır Söz
