“Tarihin en kritik seçimi” olarak nitelendirilen cumhurbaşkanlığı seçimlerinde AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bir bez daha seçildi. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde seçime katılımdaki düşüş ve oy oranlarındaki değişim ile bunun nedenlerini araştırdık.
DİYARBAKIR VE VAN’DA KATILIM VE OY ORANLARI
Kürt siyasetinin merkezi ve “HDP’nin kalesi” olarak bilinen Diyarbakır’da 14 Mayıs’ta yapılan seçime katılım yüzde 81,70 iken, ikinci turda bu oran yüzde 75,90’a düştü. İlk turda Kılıçdaroğlu oyların yüzde 71,96’sını alırken, ikinci turda bu oran yüzde 71,61’e düştü. Erdoğan ilk turda Diyarbakır’dan yüzde 26,48 destek görürken, ikinci turda ise bu oranı 28,39’a çıkardı. Diyarbakır’da seçime katılım oranındaki yüzde 5 düşüşe rağmen Kılıçdaroğlu’nun oylarında fazla bir düşüş yaşanmazken, Erdoğan oylarını yüzde 2 artırdı. Bölgenin önemli büyükşehirledden biri olan Van’da ise katılım oranı yüzde 6 düştü. Kılıçdaroğlu’nun aldığı oy 1 puan düşerken, Erdoğan’ın aldığı oy 3 puan arttı.
ŞIRNAK’TA KILIÇDAROĞLU OYLARINI ARTIRDI
Bölgenin büyükşehirlerinden biri olan Mardin’de de katılım yüzde 4 düşerken, Kılıçdaroğlu’nun oylarında 1 puanlık azalma, Erdoğan’ın oylarında ise 2 puanlık bir artış oldu. Ağrı’da seçime katılım yüzde 72’den yüzde 65’e inerken, Kılıçdaroğlu’nun oyları yarım puan düştü. Erdoğan’ın oyları ise 3 puan arttı. Seçime katılımın yüzde 5 düştüğü Şırnak’ta ise Kılıçdaroğlu oylarını bir puan, Erdoğan ise iki puan artırdı.
ERDOĞAN BÜTÜN İLLERDE OYLARINI ARTIRDI
Diyarbakır, Mardin, Batman, Siirt, Şırnak, Hakkari, Bitlis, Muş, Van ve Ağrı gibi HDP’nin güçlü olduğu illerde iki hafta arayla yapılan seçimlere katılım ortalama yüzde 5 düşerken; Erdoğan bütün illerde oylarını artırdı, Kılıçdaroğlu ise Şırnak hariç bütün illerde aldığı oy kaybetti.
KÜRT SEÇMEN NEDEN SANDIĞA GİTMEDİ?
Seçimlerin ilk turunun ardından en çok tartışılan konu CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’na yüksek oranda desteğin çıktığı illerde Kürt seçmenlerin sandığa katılım oranı olmuştu. Özellikle Yeşil Sol Parti çatısı altında seçime giren HDP’nin hedeflediği vekil sayısına ulaşamaması, bazı illerde mevcut vekil sayısını koruyamaması, bazı adaylara gösterilen tepkiler ve ilk turda cumhurbaşkanı adayı çıkarmamasının ardından ikinci turda katılımın düşeceği tahmin edilmişti. Kılıçdaroğlu’nun Zafer Partisi Genel Başkanı Ümit Özdağ ile imzaladığı protokol ve milliyetçi bir dil kullanmaya başlaması da seçmenlerin bir kısmında rahatsızlık yaratmıştı.
KÜRT OYLARININ YARATTIĞI DENGE
Burada, Kürt Çalışmaları Merkezi Direktörü Reha Ruhavioğlu, Millet İttifakı'nın adayı Kemal Kılıçdaroğlu'nun cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turunda Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan karşısında kaybetmesinde "sandığa gitmeyen Kürt seçmenin payı olduğu" yönündeki iddiaları inceledi. Ruhavioğlu, ikinci turda katılımın Türkiye genelinde düştüğüne, Kürt oylarının bu nedenle sonucu değiştirmediğine dikkat çekti.
Ruhavioğlu, Yüksek Seçim Kurulu'nun (YSK) açıkladığı resmi olmayan sonuçlara göre seçimi yüzde 52 oy oranı ile Erdoğan'ın kazanmasının ardından yaptığı değerlendirmede, "Kılıçdaroğlu kazansa Kürt oylarıyla kazanmış olacaktı ama özellikle ikinci turda katılım Türkiye genelinde düşmüş olduğu için, Kürt oyları her iki turda Türkiye ortalamasına denk olsa bile kazanan-kaybeden dengesini değiştirmeye yetmiyor, Kılıçdaroğlu’nun kaybetmesini önleyemiyordu" dedi.
İKİNCİ TURDA KÜRT OYLARININ ETKİSİ NE OLDU?
İki tur arasında sandığa giden kişi sayısının yaklaşık 2 milyon azaldığını, bu oyların en fazla dörtte biri için 'Kürt oyu' denilebileceğini söyleyen Ruhavioğlu'nun, alternatif senaryolara da değindiği analizinde yorumları şöyle:
"Açıklama çalışayım: İllere tek tek bakmak yerine daha genel, resmî olarak doğu ve güneydoğu denilen bölgelerinin tümüne bakalım; sandığa katılım; Güneydoğu'da yaklaşık 232 bin, Doğu Anadolu'da yaklaşık 175 bin düşmüş.
İki bölgede düşüş toplamı 406 bin. Bu oyların tamamı Kemal Kılıçdaroğlu'na gelmiş olsaydı seçimin sonucu şöyle olurdu: Erdoğan: %51,8 / Kılıçdaroğlu: %48,2.
Dolayısıyla katılımın Türkiye genelindeki düşüklüğü daha baskın bir etken olarak görülüyor, Kürt seçmenin katılımındaki düşüş daha zayıf bir etken (min:0,2/max:0,5 p).
Doğu ve Güneydoğu'da katılım her iki turda da Türkiye ortalamasıyla aynı olsaydı ve firelerin hepsi Kılıçdaroğlu seçmeni olsaydı, ikinci turun sonucu şöyle olacaktı: Erdoğan: %51,2 / Kılıçdaroğlu %48,8. Yani görünen o ki Kılıçdaroğlu'na esas kaybettiren faktör, ikinci turda katılımın Türkiye genelindeki düşüklüğü olmuş.
'KILIÇDAROĞLU'NUN KAYBETMESİNİ ÖNLEYEMİYORDU'
Ek: 'Doğu ve Güneydoğu' genelinde, iki tur arasında Kılıçdaroğlu oyu yaklaşık 133 bin azalırken Erdoğan oyu yaklaşık 94 bin artmış. Sandığa katılım azaldığı için oransal olarak Kılıçdaroğlu 0,4 ve 0,2 artış yaşamış. Erdoğan’daki artış 3,7 ve 2,7.
Sonuç olarak şuraya varmak mümkün: Kılıçdaroğlu kazansa Kürt oylarıyla kazanmış olacaktı ama özellikle ikinci turda katılım Türkiye genelinde düşmüş olduğu için, Kürt oyları her iki turda Türkiye ortalamasına denk olsa bile kazanan-kaybeden dengesini değiştirmeye yetmiyor, Kılıçdaroğlu’nun kaybetmesini önleyemiyordu."
Kaynak: Diyarbakır Söz