Türkiye'de Nevruz bir gelenek olarak halk arasında kutlanırken Türki cumhuriyetlerde bu gün resmi bayramdır. 1995 yılından itibaren Nevruz Türkiye Cumhuriyeti tarafından da Bayram olarak kabul edildi.
YILGANAK NEDİR?
Türk Takvimi'nde bir gün 12 bölüme ayrılır, her bölüme Çağ adı verilirdi. Bir çağ iki saat, dolayısıyla bir gün de 24 saattir. Her bir çağ ise sekiz Keh ten ibarettir.
Yılbaşı olarak gece-gündüz eşitliğinin yaşandığı 21 Mart, Nevruz günü olarak kutlanır. Bu güne ve yeni yılın başladığı an'a Yılgayak denir.
NEWROZ TÜRKLER İÇİN YILBAŞI DEMEK
Oniki Hayvanlı Takvim ve Melikşah'ın Celali Takvimi'nde yılbaşı olarak belirlenen 21 mart, Divânu Lügati't-Türk'te de ilkbaharın gelişi olarak belirtilir. Türk edebiyatı ve musikisine de Nevruz; Nevruz-ı Asl, Nevruz-ı Arap, Nevruz-ı Bayati, Nevruz-ı Hicaz, Newroz -ı Acem ve Nevruz-ı Seba olarak girmiştir.
Tarihte pek çok devlet tarafından bayram ve gelenek olarak kutlanmıştır. Bunların başında Anadolu beylikleri, Eski Mısır, İran, Safavi, Sasani, Moğollar, Selçuklu ve Osmanlı gelir.
NASIL KUTLANIRDI?
Selçuklu ve Osmanlı'da millî bayram olarak kutlanan Newroz, Nevruziye adlı şiirlere ve şenliklerle ziyafet verilerek kutlanırdı. Özel olarak hazırlanan Nevruziye adlı macun Osmanlı döneminden kalan bir kültür olarak bu gün hâlâ Manisa'da 21 Mart'ta Mesir macunu şenlikleri yapılmaktadır.
Alevi ve Bektaşiler arasında da kimi yörelerde eski takvime atfen Mart Dokuzu adı verilerek kutlanan Nevruz'da özel ayinler yapılırdı, yine Zerdüştler ve Yezidiler'de 21 Mart'ı bayram olarak kabul etmişlerdir.
DÜNYA'DA NEVRUZ BAYRAMI YILI
2010'da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 3000 yıldan beri kutlanmakta olan Pers kökenli bu şenliği, Dünya Newroz Bayramı ilan etmiştir.
Birleşmiş Milletler Manevi Kültür Mirası Koruma Kurulu da nevruzu Dünya Manevi Kültür Mirası Listesi 'ne dahil etmiştir. 2010'dan başlayarak Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 21 Mart'ı "Dünya Nevruz Bayramı" olarak kabul etmektedir.
Newroz KELİMESİNİN ANLAMI NEDİR?
Newroz kelimenin aslı eski Farsçadan gelir. Nevruzun anlamı 'yeni gün/günışığı' dır. Newroz teriminin tarihte ilk yer aldığı kayıtlar, M.S. 2. yüzyıldaki Pers İmparatorluğu kayıtlarıdır.
TÜRK DEVLETLERİNDE NEVRUZUN ADI NE?
Newroz birçok Türk devlet ve topluluklarında da kutlanıyor. Bunlardan Azerbaycan'daki ismi Novruz, Kazakistan'da Nawrız meyramı , Kırgızistan'da Nooruz , Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Mart dokuzu , Kırım Türklerinde Navrez, Batı Trakya Türkleri'nde Mevris adları ile anılır.
Newroz ‘un Farsça'da yazılışı Nouruz'dur. Kazakistan'da Nevruz bayramı Navrız meyrami adı ile kutlanır. Nevruz Arnavutluk'ta ise Sultan Nevruz olarak isimlendirilir.
KIRIM TÜRKLERİNİN İLGİNÇ NEVRUZ KUTLAMASI
Navrez , Nevruz Bayramı'nın Kırım Tatarları arasında söylenen adıdır. Kırım Tatarları bu bayramda erkenden kalkarlar. Ağaçtan bir dal keserler. Bu dala Çiğdem, Kardelen gibi erken bahar çiçekleri asarlar.
Çocuklar bu dalı alıp topluluklar halinde kapıları tek tek gezerler. Kapıda Navrez türküsünü söylerler. Ev sahipleri çocuklara hediye olarak yumurta, şeker gibi yiyecekleri sepetlere koyar, verdikleri mendilleri de dala bağlarlar. Bütün evler dolaşıldığında çocuklar verilenleri kendi aralarında paylaştırırlar.
HABER MERKEZİ
Kaynak: Diyarbakır Söz
