Kısmi yaştan emeklilik, doğum ve askerlik borçlanması gibi yöntemlerin dışında bazı meslekler için de erken emeklilik imkanları var. 'Yıpranma' dediğimiz, kanunun ise Fiili Hizmet Süresi Zammı (FHSZ) diye tarif ettiği bu avantaj, çalışılan sürelere belli oranda gün eklenerek ve işe girişi geriye çekerek emeklilik imkanı sağlıyor.
1 yılda 12 ay çalışmış birisi 15 ay çalışmış gibi kabul ediliyor ve işe giriş tarihi de 3 ay geri çekiliyor. Bu da normal çalışanlara göre hem daha fazla prim elde etme imkanı veriyor, hem de yaş şartını geri çektiği için erken emekliliği ortaya çıkartıyor.
AĞIR İŞLER İLK SIRADA
Bu sistemi genelde ağır ve yıpratıcı işlerde çalışanlara yönelik bir uygulama olarak görüyoruz. Mesleklerin listesi 5510 sayılı Yasa'nın 40. Maddesi'nde bulunuyor. 15 iş dalında belirlenen mesleklerin bir kısmı özel sektör kolları iken, kamu kurumları da bulunuyor. Eğer yılın tamamını FHSZ kapsamında çalışarak geçirmişseniz o zaman mesleğinize göre hak ettiğiniz süre priminize ekleniyor.
Örnek verirsek; kurşun ve arsenik işinde FHSZ için 90 gün belirleniyor. İşçiler 360 gün bu kapsamda çalıştığında, prim gününe 90 gün daha ekleniyor. Yılın bir bölümünü bu kapsamda çalışmış ama diğer bölümünde kapsama alınmamışsanız o zaman şu formül devreye giriyor: FHSZ kapsamında çalışılan gün sayısı x 90 / 360 = Eklenecek gün sayısı Örnekle tekrar anlatalım.
İşçi eğer yılın yarısını FHSZ kapsamında çalışmış diğer yarısını yıpranma kapsamı dışında çalışmışsa, yukarıdaki formüle göre yıpranma günü; 180 x 90/360 = 45 gün olarak belirleniyor. Böylece bu işçinin 360 günlük primi 45 gün artırılıyor.
SÜRE SINIRI VAR
Yıpranma hesabında her meslek için belirlenen süre sınırları da bulunuyor. Bu süre 5 yılı geçemiyor. Yani ne kadar çalışırsanız çalışın, alabileceğiniz ek süre 5 yıldan fazla olamıyor. Bir istisna bulunuyor. O da Türk Silahlı Kuvvetleri, MİT ve Emniyet mensupları için bu süre 8 yıla kadar çıkıyor.
Yaş indiriminden yararlanmak için yeraltındaki işlerde çalışanlar için 1800 gün, diğer sigortalıların ise 3600 gün FHSZ kapsamında çalışmış olmaları gerekiyor. FHSZ kapsamındaki bir sektörde çalışmış olmak yetmiyor. Belirtilen işi yapmak gerekiyor. Yani çimento fabrikasında yönetici sekreteri olarak çalışan birisi yıpranmadan yararlanamıyor. Ya da gazetedeki muhasebe elemanı yıpranma alamıyor.
FHSZ NASIL DEĞERLENDİRİLİR?
FHSZ, yararlanmaya hak kazanan sigortalılar için 5510 sayılı Kanun'un yürürlük tarihinden sonra kanunda belirtilen işyeri ve/veya işlerde geçen çalışma sürelerinin her 360 günü için; 60 gün eklenecekse (FHSZ kapsamında çalışılan gün sayısı x 60/360), 90 gün eklenecekse (FHSZ kapsamında çalışılan gün sayısı x 0,25), 180 gün eklenecekse (FHSZ kapsamında çalışılan gün sayısı x 0,50), formülü uygulanarak hesaplanmaktadır.
YAŞTAN NASIL DÜŞÜLÜR?
5510 sayılı Kanun'da öngörülen fiili hizmet süresi zammının yarısı, 3 yılı geçmemek üzere diğer bazı şartları taşımaları halinde kanunda yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen emeklilik yaş hadlerinden indirilmektedir. Ancak, yaş haddi indirimindeki süre sınırı yeraltı işlerinde çalışanlar için uygulanmaz.
Farklı fiili hizmet süresi zammına tabi işyerlerinde çalışılmışsa, yaş haddinden indirim için gerekli 3600 günün tespitinde tüm işyerlerindeki hizmetlere bakılır.
Kaynak: Diyarbakır Söz
