Geçen hafta yürürlüğe giren "Elektrik Piyasası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" ile yeniden gündeme gelen kayıp-kaçak tartışmalarını değerlendiren Yüksel, kayıp-kaçak bedelinin tüketiciye yansıtılmasının sadece Türkiye'de yapılan bir uygulama olmadığını, tüm dünyada bu tür örneklerin bulunduğunu söyledi.
Yüksel, teknoloji kullanımı ile hem teknik hem de teknik olmayan kaybın azaltılacağını, anlık olarak ne kadar enerjinin nerede kaybolduğunun ölçülebildiğini ifade ederek, "Şu anda yüzde 14'lük kayıp-kaçak oranının yarısı doğal teknik kayıp, yarısı da teknik olmayan kayıp, yani kaçak. Türkiye'de Dicle, Vangölü ve Aras dağıtım bölgelerini çıkardığımızda kayıp-kaçak ortalaması yüzde 8. Bu oranları düşürmek için kayıp-kaçakla mücadele sürecek. Elektrik dağıtım şirketleri olarak kayıp-kaçağı bir kader olarak görmüyoruz. Bu çözülmesi gereken bir sorun. Mücadelenin sonunda bu oran tek haneli rakamlara inecek." diye konuştu.
Özel sektörün bu konuda kamuya göre daha iyi mücadele verdiğini vurgulayan Yüksel, "Özel sektör buna mecbur eğer yapmazsa cebinden ödüyor. Kayıp-kaçak parası patronların cebine girmiyor, hatta cebinden çıkıyor. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) kayıp-kaçak hedefini sürekli aşağı çekiyor. Söz konusu üç bölgedeki koşullardan dolayı çok kısa vadede oranlar düşmeyebilir ama sonuçta şirketler bu işi çözecek." değerlendirmesinde bulundu.
- Kayıp-kaçak kullananlar takipte
Yüksel, kayıp-kaçağın gelişmişlik düzeyiyle ilgisi olmadığını ve Avrupa Birliği ülkelerinde, İngiltere ve Kanada gibi gelişmiş ülkelerde de kayıp-kaçağın şebeke maliyetlerinin içinde yer aldığını ifade etti.
İngiltere'de, "enerji fakirliği uygulaması" kapsamında gelir seviyesi düşük abonelerinin elektrik ve doğalgaz tüketimlerinin belirli miktarının devlet tarafından sübvanse edildiğini belirten Yüksel, "Buna rağmen kayıp-kaçak oranı yüzde 8 ve yılda 200 milyon poundluk elektrik kaçak kullanılıyor. Ayrıca yıllık asgari 25 bin kişi kaçak kullanımdan dolayı yakalanarak mahkemeye veriliyor. Meksika ise 1 milyar dolarlık akıllı sayaç yatırımı yaptı ve kaçak oranlarını yüzde 14'lerden yüzde12,6 çekti." dedi.
Yüksel, Türkiye'de özelleştirmelerle kaçak elektrik tespiti noktasında ciddi mesafe alındığını söyledi.
Elektrik dağıtım özelleştirmelerinin tamamlanmasıyla 2014'te 651 bin kişinin kaçak elektrik kullandığının belirlendiğini, 2015 yılında ise 550 bin kişinin kaçak kullanımdan mahkemeye verildiğini aktaran Yüksel şunları kaydetti:
"Bu yılın ilk 5 ayında yaklaşık 250 bin kişi yakalandı. Bu kişilerden cezasıyla birlikte kullandığı miktar hesaplanıp tahsil ediliyor. Yakalanan kişi sayısının son yılda düşmesinin sebebi de artık kişilerin sisteme entegre olması ve kaçak kullanamıyor olması. Bu takipler kayıp-kaçak oranlarını düşürdü. Özelleştirme öncesi ortalama yüzde 20 seviyesinde olan kayıp-kaçak oranı, günümüz itibarıyla yüzde 14'e inmiş durumda. Kayıp-kaçağın fazla olduğu Dicle ve Vangölü EDAŞ bölgelerinde yıllık talep artışı yüzde 10'ların üstündeydi. 2015 itibarıyla bu rakam, yüzde 2'ye kadar geriledi çünkü insanlar yakalanıyor ve yakalandıkça kullandığı elektriğin parasını ödeyeceği için eskisi gibi tüketmiyor, bir başka deyişle israf etmiyor. Burada en büyük kazanç hem israfı önlemek hem de mücadelemiz doğrultusunda insanları kaçak kullanmaktan caydırmak oldu."
Kaçak elektrik kullanımının Türk Ceza Kanunu'na göre karşılıksız yararlanma suçuna girdiğini ifade eden Yüksel, kaçak elektrik kullanan kişinin soruşturma aşamasında kaçak kullanım bedelini ödemesi durumunda ayrı bir ceza almadığını ancak kullanım bedelini ödeyerek cezadan kurtulma olanağından en fazla iki defa yararlanılabileceğini vurguladı.
Bazı ülkelerde 7 yıla kadar hapis cezası uygulandığını söyleyen Yüksel, ülkemizde de yaptırımların ağırlaştırılmasının düşünülebileceğini belirtti.
- Davalarla 180 milyon lira ödendi
Faturadaki kayıp-kaçak bedeline itiraz için açılan davalarda şimdiye kadar 180 milyon liranın ödendiğini söyleyen Yüksel, "Bunun 30 milyon lirası nakit, 150 milyon lirası teminat mektubu şeklinde gerçekleşti. Şirketler olarak mevzuata uygun davrandık. Bu uygulama da özel sektöre has geliştirilmedi, yıllardır vardı. Kamu döneminde Hazinenin kasasından çıkıyordu." ifadelerini kullandı.
Yüksel, yeni kanundaki kayıp-kaçak maddesi ile elektrik faturalarına kesinlikle ek bir maliyet gelmeyeceğini, elektrik fiyatlarının değişmeyeceğini söyledi.
- Dünyada yılda 89 milyar dolarlık kaçak
Northeast Group'un hazırladığı “Gelişen Piyasaların Akıllı Şebekesi: 2015 Görünümü” raporuna göre, tüm dünyada elektrik hırsızlığının maliyeti yılda 89,3 milyar doları bulurken, bu rakam gelişmekte olan piyasalarda 58,7 milyar dolar civarında seyrediyor.
Gelişmekte olan ülkeler arasında Hindistan’da kaçak kullanımı 16,2 milyar dolar, Brezilya’da 10,5 milyar dolar ve Rusya’da 5,1 milyar doları buluyor.
- Kayıp-kaçak hedefleri her yıl değişiyor
EPDK, elektrik dağıtım şirketlerinin kayıp-kaçak hedeflerini her yıl aşağı yönlü şekilde revize ediyor. EPDK verilerine göre, Türkiye'deki 21 elektrik dağıtım şirketinin 2016 için kayıp-kaçak hedefleri ise şöyle:
Dağıtım şirketi 2016 Hedef (yüzde)
Trakya EDAŞ 7,15
Sakarya EDAŞ 7,42
KCETAŞ 7,44
AKEDAŞ 7,46
Uludağ EDAŞ 7,55
AYEDAŞ İst. And.Yakası
7,61
Osmangazi EDAŞ
7,77
Meram EDAŞ
7,9
ADM EDAŞ
7,92
Çamlıbel EDAŞ
7,93
Başkent EDAŞ
8
GDZ EDAŞ
8,47
Yeşilırmak EDAŞ
8,5
Çoruh EDAŞ
9,35
Boğaziçi EDAŞ
9,6
Akdeniz EDAŞ
9,66
Fırat EDAŞ
9,74
Toroslar EDAŞ
13,59
Aras EDAŞ
31,68
Vangölü EDAŞ
60,16
Dicle EDAŞ
71,62
Kaynak: Diyarbakır Söz