DİYARBAKIR-Eskişehir Osmangazi Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Kürşat Öncül, yaptığı saha çalışmalarında edindiği bilgiler çerçevesinde Celaleddin Herzemşah’ın mezarının Kars’ta olduğunu ileri sürdü. Bu iddialara karşı Dicle Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Başkanı Doç. Dr. Oktay Bozan, Celaleddin Harzemşah’ın mezarının Kars’ta değil, kaynak göstererek Diyarbakır’ın Silvan ilçesinde olduğunu savundu.
ÖNCÜ'NÜN İDDİALARI
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kürşat Öncül, Celaleddin Harzemsah'in mezarının Diyarbakır'da değil Kars'ta aranması gerektiğini bildirdi.Bir dönem Kafkas Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyat Bölümü bünyesinde görev yapan Prof. Dr. Kürşat Öncül, son günlerde Türk tarihi açısından önemli çalışmalara imza atan Dicle Üniversitesi Tarih Bölümü öğretim üyeleri, yakın tarihte Celaleddin Harzemşah’ın mezarının Silvan’da olduğunu tahmin ettikleri yönünde açıklamalar yaptığını belirtti.
TARİHÇİ DEĞİLİM DEDİ
Kars Kalesi’nde bulunan türbedeki Celal Baba’nın, Celaleddin Harzemşah olduğunu ifade eden Prof. Dr. Kürşat Öncül, “Bir tarihçi olmamakla birlikte Kars’ta yapmış olduğum saha çalışmaları ve edindiğim bilgiler çerçevesinde Celaleddin Harzemşah’ın mezarının Kars’ta olduğu kanatimi belirtmek isterim. Farklı kaynaklarda Bingöl ve Tunceli’de şimdi de Silvan’da mezarının bulunduğuna yönelik açıklamalar bulunmakla birlikte Kars Kalesi içerisinde medfun olan ve Kahraman Celal Baba adıyla anılan türbedeki zatın Celaleddin Harzemşah olduğunu düşünüyorum” dedi.
ÖLÜM TARİHİYLE İLGİLİ
Türbede bulunan metinde 1239 tarihi ve Moğollarla yapılan savaşlara ait ifadeler bu kişinin sıradan bir komutan olmadığını göstermektedir diyen Öncül, “Özellikle Moğollarla yapılan savaşlar ifadesi Celaleddin Harzemşah’ın tarihsel kimliği açısından oldukça dikkat çekicidir. Her ne kadar Celaleddin Harzemşah’ın ölüm tarihi olarak 1231 tarihi verilmekteyse de Arapçadaki dokuz ve bir rakamlarının yazımı dikkate alındığında buradaki 1239 tarihinin 1231 tarihi olabileceği, bunun türbeye sonradan ilave edilen tarihi bilgileri düzenleyen kişinin muhtemelen silik bir metindeki okuma yanlışından kaynaklanmış olması bize göre oldukça yüksek bir ihtimaldir” diye konuştu.
KARS'TA OLDUĞU İDDİASI
Celaleddin Harzemşah’ın mezarının Kars’ta olduğunun teyit edilmesiyle daha anlamlı hale geleceğine dikkat çeken Prof. Dr. Kürşat Öncül, “Bingöl ve Tunceli gibi yerlerde Celaleddin Harzemşah’ın mezarına yönelik kayıtlar bu tarihi şahsın öldürüldüğü coğrafyaya yakın bir yerde defnedilmek istemeyeceği ve mezarının gizlenmesini istediği gibi etkenlerle Kars’a getirilmiş olmasını muhtemel kılmaktadır. Konunun özellikle arkeologlar ve Müze Müdürlüğü tarafından araştırılması durumunda bu tarihsel durum netleşecektir. Kars’ın tarihsel ve kültürel anlamdaki zenginliği bir dönem Türk ve Avrupa tarihini değiştiren Celaleddin Harzemşah’ın mezarının Kars’ta olduğunun teyit edilmesiyle daha anlamlı hale gelecektir” şeklinde konuştu. Kaynak: Prof. Dr. Kürşat Öncül : "Celaleddin Harzemsah'ın mezarı Diyarbakır'da değil Kars'ta aranmalı"
İSLAM TARİHİ AÇIKTIR
Dicle Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Başkanı Doç. Dr. Oktay Bozan, Öncül'ün iddialarına karşılık, Celaleddin Herzemşa’ın mezarının Karsta değil, Silvan'da olduğunu iddia etti. Doç. Dr. Bozan, "Celaleddin Herzemşah, İslam tarihinin en önemli şahsiyetlerinden birisi. Bir kere Harzemşahlar gibi 150200 yıl hüküm süren bir devletin son hükümdarı. Bunun yanı sıra Celaleddin Harzemşah, bilindiği üzere Moğollara karşı ciddi mücadele veren, Moğolları yer yüzünde durduran ilk isim. Bu ilk isim olmasından dolayısıyla da İslam dünyasında dikkat çeken bir şahsiyet olduğunu görüyoruz. Celaleddin Harzemşah’ın mezarıyla ilgili tartışmalar gündeme geldi. Celalaeddin Harzemşah, Özbekistan açısından çok büyük bir anlam ifade ediyor. Özbekistan’ın önemli tarihi şahsiyetlerinden birisi olduğunu biliyoruz. Mesela bazı kişiler bunun Tunceli’de olduğunu söylüyor. Bazı kişiler bahsettiğim üzere Kars’ta olduğunu söylüyor. Bazıları Bingöl’de olduğunu söylüyor. Kesinlikle bunun mezarı Silvan’dadır. Silvan’da derken neye dayanarak söylüyoruz, birinci özellik tarihi bir olaya hakkında bilgi verirken en büyük iddiamız ve kaynağımız tarihi kayıtlardır" dedi.
İNFAZ TİMİ KURMUŞLARDI
Celaleddin Harzemşah’ın son anlarını kaydeden ve aktaran kişinin Muhammed Nesevi olduğunu aktaran Doç. Dr. Bozan, “Bu kişi hem Celaleddin Harzemşah’ın sohbet arkadaşı hem de tarihçisidir. Sirreti Celledi Mengübert adında tarih çalışması, bir tarih kitabı var ve bu tarih kitabında Celaleddin Harzemşah’ın son anlarını bize aktarmış oluyor. Bilindiği üzere Moğollara karşı ciddi bir mücadele verilince Moğollar, Celaleddin Hazremşah’ı tasfiye etmek açısından bir infaz timi oluşturuyor. Bir 15 bin kişilik bir infaz timi oluşturuyorlar. Bütün amaçları gözlerinde büyük olarak gördükleri Celaleddin Harzemşah’ı bir şekilde tasfiye etmek istiyorlar. Bu açıdan Van’dan Bitlis’e, Diyarbakır’dan Mardin’e bu coğrafya da yoğun bir takip başlıyor. Son tahlilde Diyarbakır ve Silvan arasındaki bir noktadayken bunu Nesevi bize anlatıyor. Bir gece baskınında uğruyorlar. Bu gece baskını Moğol müfrezisi tarafından gerçekleştirilmiş oluyor. Bu baskın sonrasında Celaleddin Harzemşah yoğun bir takip neticesinde Silvan dağlarına sığınıyor. Silvan dağlarına sığındığı zaman bir eşkıya tarafından öldürüldüğünü görüyoruz. Bazı kaynaklarda bu eşkıyanın onun üzerindeki elbiseyi almak için öldürttüğünü söylüyorlar. Bazı kaynaklarda ise Celaleddin Harzemşah’ın ahlat kuşatması var daha önce. Celaleddin Harzemşah’ın prestijinin ciddi anlamda sarsılmasına neden olan bir kuşatmadır. Ahlat’ta kardeşini kaybeden bir kişinin bunun intikamını almak için Celaleddin Harzemşah’ı öldürttüğünü görüyoruz" diye konuştu.
NESEVİ TARINDAN SÖYLENİYOR
Celaleddin Harzemşah’ın ölmeden önceki son günlerine bakıldığı zaman özellikle onun mahiyetindeki birtakım kişilerin o dönemde Silvan emiri Melik Muzaffer ile görüştüğünü gördüklerini kaydeden Doç. Dr. Bozan, "Bu anlamda irtibatı kurduğunu görüyoruz. Şahabettin Gaziyle görüşmeleri var ve bu anlamda Celaleddin Harzemşah hayatını kaybedince bunun Emir Şahabettin tarafından getirildiğini, atının, kılıcının, özel eşyalarının ve Celaladdin Harzemşah’ın Silvan’a defnedildiğini görüyoruz. Nesevi tarından söylenen bu bilgi, Süryani tarihçi Ebul Ferecte naklediyor. Dolayısıyla bu tarihi verileri dikkate aldığımız zaman Celaleddin Harzemşah’ın tartışmasız bir şekilde Silavn’da olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Tabi hocamızın iddialarına gelecek olursak ben orada üç eksiklik görüyorum. Birincisi bir kere Anadolu’da baba ifadesi geçen, Celal Baba, ifadesinde geçen yerlere bakıldığı zaman bunlar genellikle dini şahsiyetlerdir. Diyarbakır’da ne vardır Hindi Baba vardır. Elazığ’a gittiğiniz zaman Arap Baba olduğunu görüyoruz. Malatya’ya gittiğimiz aman Somoncu Baba olduğunu görüyoruz. Dolayısıyla baba ifadeleri siyasi şahsiyetler için kullanılan bir ifade değildir” şeklinde konuştu.
ÇELİŞKİLERİ DE AÇIKLADI
Birinci çelişkinin bu olduğunu gördüklerini dile getiren Doç. Dr. Bozan, sözlerine şöyle devam etti:
“İkinci çelişki ise demin söylediğim gibi, tarih kayıtlarının hiçbir yerinde bunların mezarının Kars’ta olduğuna dair bir bilgi yok. Ki Silvan neresi, Kars neresi. Engebeli bir arazi, zor bir coğrafya ve Kars, Celaleddin için bir anlam ifade edecek bir yer değil. Üçüncü olarak da çelişki şu, tabi Kürşat Hocamız şunu söylüyor. 1239 sahihinden bahsediyor. 1239 tarihin ki 9’un daha sonra 1 olduğunu, 9 olarak değiştirildiğini söylüyor. Aslında bu da anlamsız. Neden, çünkü 1925 tarihine kadar ülkemizde takvim olarak bilindiği üzere Hicri ve Rumi takvimler kullanılırdı. Tabi yaşadığı dönemle ilgili Rumi takvim olması mümkün değil. Hicri Takvim olur. Hicri Takvim olduğu zaman ne oluyor peki? Biz, 1231 tarihini hicriye çevirdiğimiz zaman 636 yapar. Dolayısıyla o yapı üzerinde bir tarih olsa şayet bu 636 olur. Yoksa 1239 olması mümkün değildir. Bu açıdan bu üç bileşeni alt alta koyduğumuz zaman Celaleddin Harzemşah’ın mezarının Kars’ta olma ihtimalinin bu anlamda hemen hemen sıfır olduğunu söyleyebiliriz. Gerek tarihi veriler, gerek bu anlamdaki mücadele alanı, gerekse anlatılanlara bakıldığı zaman Celaleddin Harzemşah’ın ne Kars’ta, ne Tunceli’de, ne Bingöl’de olmadığını, olamayacağını ve Silvan’da olduğunu görmek mümkündür."
Kaynak: Diyarbakır Söz